Symposium ‘Gelovende minderheden in seculariserende meerderheid’ op de Evangelische Hogeschool
Oud CU-voorman André Rouvoet, Rabbijn Raphael Evers en Arjan Lock, directeur van de EO, in discussie
door: rabbijn mr drs R. Evers
Vorige week was ik in Barneveld. In het gebouw Rehoboth kwamen meer dan tachtig mensen bijeen, ondanks de stromende regen. Daar dachten we gezamenlijk na over de verhouding tussen ‘Gelovende minderheden in seculariserende meerderheid’. De bijeenkomst was georganiseerd door de Evangelische Hogeschool op initiatief van een aantal studenten.
Na een welkomstwoord door een van organiserende studenten, gaf Cor Verkade de achtergrond van de avond aan. Het Joods-christelijke gedachtengoed (dit is in de woorden van Cor Verkade: het op het jodendom gebaseerde en met liefde voor jodendom en anders gelovigen doordrenkte christendom) voerde lange tijd de boventoon in onze samenleving en het maatschappelijk debat. Hoewel de kerken al langer leegliepen, is onze samenleving nog lang doordrenkt geweest van de bij het christendom horende waarden en normen, doch gaandeweg lijkt onze samenleving te verharden richting de minderheden die zich bij hun levensvisie op een heilig boek baseren.
Onder druk
Voor deze avond waren de speerpunten godsdienst, politiek en media gekozen. Verkade signaleerde dat het (orthodoxe) jodendom steeds meer onder komt te druk te staan. Sinds kort ligt het kosjer slachten onder vuur en er wordt op opiniepagina’s ook al geschreven dat de besnijdenis (ook van jongetjes) verboden moet worden. Voorts zien wij in de politiek ook een ontwikkeling: bij de laatste Eerste Kamerverkiezingen verloren de christelijke partijen bijna de helft van hun zetels. Terwijl de christelijke partijen tot voor kort in ieder geval nog grondwetswijzigingen konden tegenhouden, worden de christelijke partijen gaandeweg ook gemarginaliseerd. Voorts zien wij ook in de media een strijd der geesten en zien wij een zoektocht bij de EO om een eigen rol in het omroepbestel te behouden.
Religie versus barbarij
Daarna mocht ik de joodse wortels belichten. Ik wees erop dat Abraham in het jaar 1948 en dan niet in het bijzondere jaar van de christelijke jaartelling 1948, het jaar waarin de staat Israël werd gevestigd, maar in het jaar 1948 na de schepping, waarin Abraham werd geroepen om religie de wereld in te brengen. De religie versus de barbarij. En bij deze eerste geroepene bleek het gevolg: hij werd door koning Nimrod in een kalkoven geworpen.
Inperking
Het lijkt wel of de Bijbel bijna altijd haaks staat op de idealen uit de moderne cultuur. De Bijbelse idealen gaan over schoonheid van de geest, terwijl de culturele idealen over de schoonheid van materie en macht gaan.
Die weerstand die Abraham mee maakte, was logisch: religie leidt tot inperking van de mens die niet ingeperkt wil worden. Deze (reden van) weerstand is er nog steeds en is in de hedendaagse discussie bijvoorbeeld over kosjer slachten (ook in de Tweede Wereldoorlog verboden) en besnijdenis (bij de Grieken verboden omdat men het een aantasting van het lichaam vond) opnieuw te ervaren.
Wat ons bindt
Als minderheden die door de seculariserende meerderheid in de verdrukking komen moeten we zoeken wat ons bindt: de sjabbat- of zondagsrust en het belang van het gezin: investeren in kinderen is de belangrijkste investering.
Niet somberen
André Rouvoet vertelde dat hij bij christenen in de kerk altijd het beeld heeft van Noach in de ark. Veilig bij elkaar gaan zitten, terwijl het buiten regent. Zijn advies is niet te somberen. Zeker zijn er bedreigingen, maar er zijn ook zo veel mogelijkheden. Toen hij in de politiek actief werd was zijn partij met één man vertegenwoordigd in de Tweede Kamer, nu heeft de partij vijf zetels en “voor je het weet, ben je vice-premier”. Voorts wees hij erop dat we in Nederland in een unieke positie zitten. “We hebben nog artikel 23,” zo vertelde hij, waarbij hij niet de nadruk legde op nóg (welke nadruk meer in het betoog van Evers zat), maar op de mogelijkheden die artikel 23 bood. Ook blijkt de angst van christenen in de politiek, zoals bij de antidiscriminatiewetgeving achteraf te groot te zijn geweest: de uitspraken van de Commissie Gelijke Behandeling laat zien hoe respectvol de commissie te werk gaat en dat de Commissie instellingen juist dwingt de eigen identiteit serieus te nemen. Christenen zijn altijd in de wereld geweest en het wordt pas echt zorgwekkend als ons verhaal niet meer aanstootgevend is. Misschien heeft God wel een bedoeling met onze minderheidspositie. Het komt niet aan succes, zetels en geld, maar wel op trouw aan de opdracht.
Televisie
Arjan Lock (EO-directeur) begon met de schrikbarende cijfers: 100 jaar geleden geloofde 2% van de bevolking niet, in 2008 was dit getal gestegen tot de meerderheid. Er is geen land waar het zo hard gegaan is. Er zijn daar drie oorzaken voor: het functionaliseringsverlies (de kerk is niet meer nodig voor armoedezorg en ziekenzorg), de gestegen welvaart en de komst van de televisie.
Als voorbeeld van de marginalisering van het geloof in onze samenleving wees hij op het verslag van de afgelopen zaterdag gehouden EO-jongerendag in de drie ochtendkranten van die dag: het ND had een mooie foto op de voorpagina en een positief artikel op pagina 2; Trouw had een stuk in De Verdieping staan; de Volkskrant bracht de jongerendag als een merkwaardige manifestatie.
Ruimte
Lock proeft in het debat ruimte voor het orthodoxe geluid. Christenen wordt nog steeds de ruimte gegund, maar als je de identiteit verlaat dan gaat het mis. “Leef je geloof”, was zijn oproep. We zijn veel te veel vanuit macht en instituten gaan denken in plaats van in relaties. Ga de relatie met de ander aan en dan komt er respect. Rust is alleen in God te vinden. Wees trots op jouw geloof, wees vrijmoedig over je geloof, zoek je heil in een innige relatie met God.
Na de pauze debatteerden de drie inleiders met elkaar en de zaal over het thema. Vanuit de zaal kwam de oproep na te denken over het indammen van de vijandigheid, in plaats van vooral met pastorale oproepen te komen. Er ontspon zich een discussie tussen de leden van het forum over de verhouding geloof en sexualiteit, geloof en geld, geloof en macht. Staan deze elkaar in de weg waardoor het goed was dat Rouvoet de politiek uit gegaan was of is deze tegenstelling een foute en is het juist belangrijk dat gelovige mensen actief in de politiek participeren.
Ik vond het al met al een boeiende doordenking vanuit drie verschillende invalshoeken over de huidige stand van het geloof in Nederland.
