Rabbijn Shmuel Katzman, ‘s-Gravenhage
De ontbrekende vraag
Ma Nisjtana halaila haze mikol halelot? “Waarom is vanavond anders dan alle andere avonden?”
Met deze beroemde vraag opent de jongste op Pesach de Seider. Een begrijpelijke vraag, want op Pesach lijkt heel veel anders te zijn. Niet zo begrijpelijk is, waarom deze vraag niet gesteld wordt op andere feestdagen. Als je daarbij stil staat, lijkt het inderdaad paradoxaal.
De gedekte tafel op Seideravond is werkelijk indrukwekkend, maar als je de matzes door challes vervangt, had het net zo goed een vrijdagavond kunnen zijn!
Soekot is een heel ander verhaal. Terwijl net alle tuinmeubelen veilig weggeborgen zijn voor de winter, gaan wij weer naar buiten! In plaats van kiddoesj te maken in de eetkamer, gaan wij in een loofhut zitten. Sterker nog, wij verruilen ons huis voor deze tijdelijke woning! Roepen de gebruiken van Soekot dan geen vragen bij een kind op? Is het nieuwsgierige kind van Pesach nu ineens ongeïnteresseerd?
Een invloedrijke Poolse aristocraat stelde deze vraag aan de plaatselijke rabbijn, en diens antwoord was:
“Gedurende onze duizenden jaren durende geschiedenis heeft zich een aparte psyche ontwikkeld bij het Joodse kind. Dat je je woning moet verlaten, en verbannen wordt om buiten te moeten verblijven, dat vindt een Joods kind volstrekt normaal! Wanneer de tafel majestueus gedekt is, wanneer het hoofd van het gezin vorstelijk aan het hoofd van de tafel zit en als steeds uitgeroepen wordt dat we ‘een vrij volk’ zijn, dát verwacht een Joods kind niet en roept vragen bij hem op.”
“Zodat jullie toekomstige geslachten zullen weten dat Ik jullie in soekot heb laten wonen.”
Zeven dagen wonen wij in onze soeka, een tijdelijk verblijf. Hiermee denken wij aan de Soekot waar onze voorvaders in woonden na de uittocht uit Egypte en aan de wolken van glorie die hen in de verschrikkelijke woestijn beschermden. Een huis biedt bescherming en een gevoel van veiligheid, wat een wezenlijk onderdeel is voor zelfverzekerdheid.
Wat houdt de boodschap van Soekot in? Is het een soort straf? Worden wij uit ons huis verjaagd om ons een lesje te leren? Of is het juist een ‘uitgestrekte arm’ die ons tot hulp komt? Worden wij misschien welkom geheten, om onder de beschermende beschutting van de Eeuwige te komen zitten?
Allebei is waar. De boodschap van de soeka is tweeledig.
Tegen de rijke man, die een vruchtbare oogst heeft gehad, waarmee hij vol vertrouwen de winter in kan gaan zegt de soeka: “Ga eens naar buiten en wees niet te trots op het goede dat je hebt. Noch rijkdom, noch bezittingen bieden echte bescherming. Zowel hutbewoners als bewoners van grote paleizen vinden beide hun bescherming alleen onder het dak van G’ddelijke voorzienigheid”.
Tegen de arme arbeider wiens oogst, nebbisj, mislukt is, zegt de soeka: “Kom naar binnen! Schuil onder de beschutting van de G’ddelijke voorzienigheid die betrouwbaarder is dan alle wereldse rijkdom. Onze voorouders hadden werkelijk niets in de woestijn, ze maakten de wonderen van G’ds bescherming dagelijks mee!”.
Soekot is een tijd om dankbaar te zijn voor al het goede dat ons toevertrouwd is en om te dawwenen dat het nieuwe jaar veel zegen met zich mee zal brengen.
