Shmuel Katzman werd geboren in Brooklyn, New York. Hij groeide op in Crown Heights, wereldcentrum van Chabad. Hij bezocht er Joodse scholen, jesjiewot en behoorde tot de Chabad gemeenschap. Belangrijk bij de Chassidische beweging zijn de contacten buiten de gemeenschap. Tot op de dag van vandaag staat dat centraal.
Rabbijn Katzman werd tijdens zomervakanties uitgezonden als leider van diverse zomerkampen in bijvoorbeeld Boston en Londen. Ook leerde hij van zijn vader.
“Mijn vader had een import-exportbedrijf in textiel, of zoals we in het
Jiddisch zeiden: ‘shmatteh’ . Hij had zijn semicha (rabbijnentitel) behaald en gaf les op de jesjiewa. Mijn vader reisde veel en onderhield wereldwijd Joodse contacten. Zo bezocht hij het Amerikaanse leger in Korea. In zijn koffers schjleppte hij niet alleen stof, maar ook sidoeriem, Joodse boeken, tefilien en eten. Een zware periode voor die mensen, maar daarom des te nodig.”
Rabbijn Katzman’s vader moedigde hem aan om zijn semicha te halen. “Ik heb meegekregen dat als twee Joden contact hebben, er iets uit voort moet komen. Het contact moet niet alleen vruchtbaar zijn voor die twee mensen. Ook moet de derde partij er profijt van hebben. Het mooiste is als contact leggen lukt tussen mensen uit diverse settings èn in verschillende settings. Lesgeven, een persoonlijk gesprek of een derasja zijn allemaal vormen van contact. Als je de ander begrijpt, iets kunt betekenen en meegeven, dan maak je het verschil. Daarom ben ik iedere dag voldaan”.
Veel te doen dus?
Met alle verantwoordelijkheden binnen de Haagse Joodse Gemeente is de week behoorlijk gevuld. “Samen met het Joods Lern Instituut (JLI) verzorgen we cursussen die wereldwijd in 250 steden gegeven worden, eerder ook in Rotterdam en Amsterdam. Deskundig en pedagogisch onderwijs van authentieke Joodse bronnen op moderne en academische wijze gepresenteerd. Die vertaalslag zorgt voor een meerwaarde en we krijgen lovende respons. Omdat we niet lesgeven uit gesloten boeken, is het toegankelijk voor iedereen. Mijn vrouw leidt hiernaast de Joodse peuterspeelzaal Tzemach Hasade in een padvindersgebouw.
Daarnaast leid ik een wekelijkse gespreksgroep in het Mr Vissershuis, het Joods bejaardentehuis in Scheveningen, met mensen die veel hebben ervaren. Ook heb ik kasjroetverantwoordelijkheden in Leiden en Den Haag.
In Scheveningen en Den Haag zijn er sjoeldiensten. Op sjabbat maak ik gebruik van de wandelingen om extra tijd aan mijn kinderen te besteden. Sjabbatmiddag wordt er na mincha les gegeven en in de wintermaanden is er vrijdagavond een gezamenlijke maaltijd. “Friday night live” zoals we het noemen en voor de kinderen Kids Kabbalath Shabbat, waarbij we laagdrempelige lessen geven, zingen en spelletjes spelen.”
Op sjabbat is er ten minste in één van de twee sjoels minjan. “Beide sjoels functioneren afzonderlijk van elkaar. Minjan is soms een uitdaging, maar op sjabbat een feit. Belangrijk is om met de nieuwe realiteit en dynamiek van het publiek om te gaan. Velen zijn niet met het bezoeken van een sjoel grootgebracht, maar nu wel degelijk betrokken. Onze kehilla kent een divers publiek, zoals Hagenezen, bewoners uit Scheveningen, diplomaten, expats, medewerkers van de Israëlische ambassade en van het tribunaal. Die diversiteit zorgt voor begrip, acceptatie en flexibiliteit, ook als het gaat om het verkrijgen van minjan.”
Vrije tijd?
Het is de vraag of rabbijn Katzman vrije tijd heeft. Hij lacht om deze term. “Het doet mij denken aan een verhaal. Een vader neemt zijn zoon mee naar de rabbijn en vertelt dat hij ambities heeft om rabbijn te worden. Ze mogen vragen stellen. De zoon denkt dat de rabbijn slechts twintig minuten per week de sjabbattoespraak voorbereidt. De rabbijn lacht en antwoordt: “Je wilt geen rabbijn worden, maar voorzitter”. Waar trek je de grens?
Als ik lern, raak ik geïnspireerd. Dat zal ik weer in een les meenemen. De Misjna zegt dat we altijd lesjem sjamajiem moeten handelen, doel dienen voor Hasjem. Bovendien, wat wordt er met ‘vrije tijd’ bedoeld? Heeft ‘vrij’ waarde? Vrij kan geassocieerd worden met ‘geen bestemming’ of ‘gratis’. De tijd die we krijgen, moet niet verspild worden. Wel kan ik mij vinden in het breder ontplooien. Voor mij staan mijn kinderen dan centraal. We gaan bijvoorbeeld naar het park. Daarnaast heb ik sinds kort een Ipod. De hoeveelheid sjioeriem erop, is grandioos. Heerlijk om door de duinen te fietsen en naar toespraken van de Lubavitcher Rebbe te luisteren.”
Joods zijn is zijn
“Iedere dag volg ik een bepaalde routine, houd ik de wekelijkse parasja in delen bij, evenals tehiliem, Tanya en de cyclus van Rambam van Maimonides. Ik weet niet wat het betekent om niet-Joods te zijn. Joods zijn is zijn, voor mij. Geen nationaliteit, etniciteit of religie.”
“De Zohar vertelt dat er drie knopen zijn tussen Hashem, de Tora en het Joodse volk. We zijn geschapen met de bedoeling die in de Tora staat vastgelegd en aan ons is gegeven om uit te voeren. Eigenlijk zijn er twee knopen nodig om deze partijen te verbinden, maar toch wordt er gesproken over drie. Dit omdat er een directe link is tussen Hashem
en het Joodse Volk en tussen de Tora en het Joodse volk. Een nuanceverschil om die directe lijn tussen G’d en ons te benadrukken. De definitie van Joods zijn is niet bepaald, maar is in ons en overal om ons heen. Ongrijpbaar, maar wel voelbaar.”
‘Uplifting experience’
Aan Chanoeka heeft rabbijn Katzman bijzondere herinneringen. “Op Columbus Circle in Manhattan werd door middel van een kraanwagen de grootste menora aangestoken. Volgens de halacha mag die maximaal tien meter zijn. Een ‘uplifting experience’. Het was kort voor sjabbat en rabbijn Butman moest op tijd terug zijn in Crown Heights. Hij werd gebracht door een helikopter, onder begeleiding van de politie. Ook herinner ik mij dat er voor het internettijdperk een satellietverbinding werd aangelegd. In alle wereldsteden werd op exact hetzelfde moment de menora aangestoken.
Je ziet wat het effect is van een beetje licht in het duister. De hele wereld werd erbij betrokken. Het Jodendom is iets intiems tussen jezelf en de Schepper, maar soms treden we naar buiten. We moeten erbij stilstaan dat het op Chanoeka kan. De energieboost die we krijgen, versterkt onze identiteit en onze trots.”
Tekst: Dina-Perla Portnaar
