De Wereld van Anne Frank is een reizende tentoonstelling die afgebeeld op grote panelen de geschiedenis van Anne Frank vertelt. De tentoonstelling reist letterlijk de wereld over maar is sinds deze maand op een niet eerder aangedane locatie te bekijken: in de gevangenis. In jeugdinrichting De Hartelborgt staat de Wereld van Anne Frank nu opgesteld. Rondleiders zijn zo’n tien jonge gedetineerden die daartoe in een aantal sessie zijn opgeleid.
Hieraan voorafgaand bespraken de jonge gedetineerden met een islamitische en joodse geestelijk verzorger in een aantal groepsgesprekken onderwerpen als religie, vooroordelen, interreligie, respect en tolerantie. Bij de afsluiting van dat project en de opening van de tentoonstelling waren er toespraken van onder meer de joodse en islamitische religieuze organisaties die de geestelijk verzorgers zenden naar de justitiële inrichtingen (gevangenissen).
In mijn toespraak houd ik mijn gehoor, zowel gevangenis-bobo’s als jonge tiener-gedetineerden, voor dat Anne Frank om haar jood-zijn ondergedoken zat na eerder vanwege die reden uit Duitsland te zijn gevlucht, om uiteindelijk toch op Duits grondgebied te moeten sterven.
Maar ook wat zich in de huidige maatschappij afspeelt, welke onvoorstelbare kretologie vandaag in de sociale media is te vinden. En een spiegel voorhoudend aan de jongeren: wat het betekent voor een jongere om supporter van Feyenoord te zijn, en Joods. Dat zou moeten kunnen, maar het lijkt onmogelijk.
Niettemin leert het project, datgene wat Anne Frank vóór stond: te werken aan een betere wereld.
In dat kader richtte ik mij met de volgende woorden tot de verzamelde gedetineerden, hun begeleiders en andere aanwezigen.
Hier, in deze inrichting voor jeugdige gedetineerden, wordt de Anne Frank tentoonstelling geopend, waarbij de stichting Exodus en uiteraard de Anne Frank stichting, betrokken zijn.
Anne Frank. Haar naam spreekt tot de verbeelding. Het huis waar zij ondergedoken zat, trekt vandaag de dag duizenden en duizenden bezoekers.
Anne Frank was een migrant. Ze kwam uit een ander land naar Nederland, met haar ouders en zus Margot. Ze was migrant omdat ze joods was. In Duitsland waar ze was geboren was ze niet meer veilig. De meeste Duitse Joden vluchtten uit Duitsland weg, voordat Hitler hen vermoordde. Zo kwam Anne Frank in Nederland terecht. Om uiteindelijk ook hier niet veilig te zijn.
Ze dook onder – haar ouders bepaalden dat, en zij begon haar dagboek te schrijven. Door verraad is zij uiteindelijk toch gevonden, gepakt, gearresteerd en naar een concentratiekamp gebracht, om daar, weer terug op Duits grondgebied, te sterven.
Haar dagboek bleef achter en vormt het verhaal van een tiener meisje dat om maar 1 enkele reden niet mocht leven, niet mocht bestaan, niet mocht uitgroeien tot een groot schrijfster met veel door haar geschreven boeken: omdat Anne Frank joods was.
In jullie project, in jullie omgeving hier, is aan de hand van de geschiedenis èn de lessen uit het leven en dagboek van Anne Frank te leren hoe met elkaar om te gaan. Dit is de kern van het project SAMEN dat in De Hartelborgt is doorlopen. Dank daarvoor aan de inrichtingsleiding, aan de stichting Exodus en de Anne Frank stichting, èn aan de deelnemers die hier in De Hartelborgt verblijven.
Ieder zijn respect te gunnen. Let wel: wederzijds respect. Jij kunt respect verwachten, wanneer je de ander, elkaar dus, ook respect geeft.
Het zijn lessen die ook buiten de muren van de inrichting van toepassing zijn. En die je, wanneer zich die situatie voor zal doen, ook daar buiten toe kunt passen. Op dat terrein hoop ik dat je dan deze ervaring uit dit SAMEN project en de nu te openen tentoonstelling Anne Frank ten goede meeneemt. Niet alleen hier, maar ook in je verdere leven.
Jaarlijks worden in synagogen, joodse gebedshuizen, in Amsterdam, Bussum, Amersfoort, Leiden, Nijmegen, Enschede, Haarlem, Den Haag, Bourtange, Zuidlaren en in joodse musea in Amsterdam en Elburg duizenden scholieren ontvangen die er leren over Joden en Jodendom, en begrip krijgen voor een van de oudste zo niet de oudste minderheid in dit land.
Twitter
Hierbinnen waarschijnlijk niet, maar er buiten wel geldt de virtuele wereld, de sociale media, bijna als de maatstaf. Als ik die bekijk, zijn respect en normale omgangsvormen ver te zoeken.
Ook voor sommige Twitteraars en Facebookers zou een bezoek aan het Anne Frank Huis of een project als dit, goed zijn.
Ik keek vandaag nog even op Twitter en zie dan de in mijn ogen meest bizarre uitspraken.
Een greep, en ik denk aan Anne Frank, een joods meisje, die om haar joods-zijn niet mocht leven en niet mocht worden wat ze wilde. Maar ik denk ook aan 14-15-jarigen die nu leven, die nu joods zijn, hier in Nederland, gewoon omdat hun ouders dat zijn en zij dus ook.
- He, jood ga jij lekker aan het gas
- Lekker voor hun toen ze onder de gaskamer stonden
- Pas als joden uitgeroeid zijn is er wereldvrede
- Ik had liever dat Hitler alle joden doodde in de oorlog man
- In een alfabet rijmpje: de J is van Jood en die moet dood
- Hoop dat alle joden uitsterve en hitler weer uit zn graf komt
- Alleen de kkr joden nemen een leven af van 17 jaar. Rip rishi. [De jongen in Den Haag die door een politiekogel werd gedood op een perron van station Holland Spoor.]
- Stel het was niet strafbaar om iemand te vermoorden. Dan zou ik elke jood die ik tegenkwam vermoorden.
- Zelfs auto’s haten joden.
En auto’s zijn dan dus autochtonen.
Dames en heren, jongelui,
Het onderlinge klimaat is, als je dit allemaal zo hoort, bepaald niet fijn. Binnen de muren kun je je aan het klimaat niet onttrekken; je zit hier. Buiten de muren kun je als het je niet aanstaat misschien je onttrekken aan dit soort opmerkingen, dit soort opvattingen en dit soort gedrag. Alhoewel ook dat niet helemaal mogelijk is.
Wat denk je hier in deze omgeving. Spijkenisse, bolwerk van Feyenoord supporters. En je woont hier, je zit hier op school, hangt rond op straat. Iedereen is hard core Feyenoord supporter. Jij ook. Maar je bent joods. Je voelt je net zo’n Feyenoorder als de rest. Alleen: je bent je joods, gewoon omdat je ouders het zijn, verder niets.
Vergelijkbaar met Anne Frank. Gewoon een 14-jarig meisje dat graag schrijfster wil zijn; de een wil schrijfster zijn, de ander supporter van zijn club. Ieder heeft dromen en doelen in het leven.
Ik wens jullie toe dat jullie, met de bagage van dit project, ook in staat zullen zijn die doelen te verwezenlijken. In staat zult zijn om wanneer je iemand tegenkomt die anders is, daar toch jezelf in terug te zien. En te denken: wat hij anders is, dat ben ik ook.
Laat mij besluiten met woorden van een 13-14 jarig kind, dat toevallig Anne Frank heette en helaas de tijd had na te denken over wat zich om haar heen voltrok:
“Wat geweldig – zei Anne Frank – dat niemand ook maar één moment hoeft te wachten met het verbeteren van de wereld.”
Ruben Vis
