(Bereesjiet / Genesis 37:1 – 40:23)
MIKEETS (aan het einde). Joseef verklaart Farao’s dromen: er zal binnenkort een periode van 7 jaar van grote overvloed aanbreken, gevolgd door 7 jaren hongersnood. Fara’o stelt Joseef aan als onderkoning en geeft hem Asenat tot vrouw. Hij krijgt twee zonen: Menasjee en Efraïm. Joseef zorgt ervoor dat heel veel voedsel wordt opgeslagen. Ja’akov hoort dat er graan is in Egypte. Zijn zoons buigen voor Joseef zonder hem te herkennen. Joseef beschuldigt hen van spionage. Hij verkoopt ze wel voedsel maar houdt Sjimon achter als gijzelaar. Sjimon komt pas vrij als zij Benjamin hebben meegebracht als bewijs dat zij eerlijk zijn. Hun geweten gaat spreken over de verkoop van Joseef. Deze verstaat wat ze zeggen. Het geld voor de koop van het voedsel wordt in hun voederzakken teruggelegd en bij de ontdekking worden de broers erg ongerust. Als het voedsel op is, willen de broers weer graan kopen in Egypte. Eerst weigert Ja’akov Benjamin mee te geven maar tenslotte geeft hij toe. Als Joseef Benjamin ziet, raakt hij erg ontroerd. Hij ontvangt hen in zijn eigen huis. Dan geeft Joseef bevel het geld weer in de voederzakken te doen. De beker van Joseef wordt in de zak van Benjamin gelegd. Als die beker ontdekt wordt, moet Benjamin Joseefs slaaf worden maar Jehoeda bekent dat de broers schuldig zijn (aan de vermissing van hun broer Joseef) en stelt dat allen slaven worden voor Joseef. Deze echter weigert dit.
Mikeets is de tiende parsja in de Tora. Mikeets is een lange petoecha, open parsja, telt 146 pesoekiem, verzen, 2022 woorden, 7914 letters en is hiermee de 5e na langste parsja. Mikeets bevat geen ge- of verboden uit de Tora.
VERDIEPING I: DE DROMEN VAN FARAO
Na twee volle jaren had Farao een droom. Hij droomde dat hij bij de Nijl stond. Hij zag zeven koeien uit de Nijl komen. Dat waren mooie koeien, die goed in het vlees zaten…Daarna kwamen er weer zeven koeien uit het water. Die waren lelijk en mager…En die aten de zeven mooie, vette koeien op…Maar toen ze die hadden opgegeten, was daar niets van te merken: ze zagen er nog even mager uit als eerst… Farao kreeg daarna weer een droom. Zeven mooie, rijpe korenaren groeiden op uit één halm. Toen schoten er zeven andere aren op; die waren mager en verschroeid. En die magere aren slokten de zeven volle aren op.
Diepe symboliek
De dromen van Farao hebben een diepere betekenis. De Tora beschrijft niet alleen belangwekkende historische gebeurtenissen maar ook lessen in onze dagelijkse `avoda’, onze wijze van G’d dienen. We gaan nu de diepe symboliek van de Tora in. De zeven mooie, vette koeien symboliseren de zeven mooie manieren om G’d te dienen: 1. Hem liefhebben 2. Hem vrezen 3. Trots zijn op G’d en Zijn Tora 4. De kwade neiging overwinnen 5. Hasjeem danken 6. Zich hechten aan het Opperwezen en 7. G’d tot onze Koning en Koning van de wereld kronen.
Dit zijn de 7 goede eigenschappen van kedoesja, heiliging. Daartegenover staan de 7 onheilige invloeden of eigenschappen die aan deze 7 goede manieren afbreuk doen. Deze worden gesymboliseerd door de 7 magere en lelijke koeien, die al het goede en mooie dat een mens heeft opgebouwd willen afbreken. In Farao’s droom eten zij gewoon de goede dingen van de mens op en het was alsof die goede dingen nooit hadden bestaan.
Beide dromen duiden op passies, lusten en verlangens, die al het goede in de mens kunnen verteren. Er zijn twee belangrijke verlangens in het leven, die de mens moet leren beteugelen: seksuele neigingen (de droom over de koeien; para, koe betekent ook vruchtbaar zijn) en alles wat met het consumeren, van inkomensverwerving tot milieu, te maken heeft (de droom over de korenaren). De eerste overtreding in de menselijke geschiedenis was op het gebied van eten: Adam en Eva aten van de verboden boom van kennis van goed en kwaad. Deze overtreding heeft de dood in de wereld gebracht. Deze neiging tot grenzeloos consumeren is in de ogen van onze medemens niet zo kwalijk als de neiging seksuele grenzen te overschrijden. Deze laatste kan zo ernstig zijn, dat al het goede, dat een mens zijn leven lang gepresteerd heeft, hierdoor meegesleurd wordt in de afgrond van het kwade. De `lelijkheid’ en verdorvenheid van dit laatste is dusdanig alles vernietigend, dat het de hele persoonlijkheid doordrenkt en de mens in zijn totaliteit onacceptabel maakt voor zijn omgeving. Helaas, dus met voorbijzien van al het goede in het verleden.
Joseef heerste over beide neigingen: hij kon de verleidingen van zijn bazin weerstaan en werd heer en meester over het eten van Egypte. Joseef heeft hiermee de weg gebaand voor zijn broers en hun familie. Hij wilde hiermee het Egyptische galoet, de ballingschap in Egypte voor hen op religieus niveau enigszins draaglijk maken en voor hen verzachten. Joseef `heiligde Egypte’ voor zijn immigrerende familieleden. Hij verzamelde al het graan en distribueerde het eerlijk. Joseef maakte het voor zijn familie gemakkelijker om niet te vallen voor de druk van de `parnose’ en het werk als voorbereiding van het dagelijks consumeren. Joseef droeg ook zijn steentje bij aan de verbetering van de sexuele moraal in Egypte. Maar dit alles mocht niet baten. De Egyptische verdrukking was uiteindelijk genadeloos…(Netiwot Sjalom).
VERDIEPING II: Was Osnat Joods?
Onze Aartsvaders hielden zich al aan de Tora nog voordat ze gegeven was. Maar hielden ook hun kinderen – bijvoorbeeld Joseef – alle voorschriften van de Tora? Trouwden zij met Kena’anieten? Hierover bestaan twee meningen: Rabbi Jehoeda stelt, dat zij inderdaad alleen met familie trouwden. Maar Rabbi Nechemja is van mening dat zij met Kena’anitische dames gehuwd waren.
Als Osnat een Egyptische was geweest, was ze ongetwijfeld Joods geworden voor de choepa (huwelijk).
Volgens de Tosafisten (Geleerden uit 1250, Frankrijk) was deze Osnat echter een nichtje van Joseef, die als pleegdochter door Potifar werd geadopteerd. Wat was er gebeurd? Joseefs zuster Dina was door de heiden Sjechem aangerand. Dina kreeg Osnat maar wilde niet dagelijks aan haar verkrachting herinnerd worden. Ze stuurde haar dochter naar Egypte met een medaillon, waarin stond dat Osnat afstamde van de familie van Ja’akov. Osnat was dus Joods omdat haar moeder Joods was.
Maar hoe kon Dina een Joods meisje in haar eentje naar het heidense Egypte sturen? Nachmanides (1194-1270) stelt daarom dat voor de Tora-wetgeving op de berg Sinai (2448 na de Schepping) het kind de vader volgde en zij niet automatisch de Joodse status van haar moeder deelde. Als Osnat niet-Joods was, moest Joseef haar laten `uitkomen’.
Hoe kon dat zonder Joodse rechtbank? Waarschijnlijk is ook het voorschrift, dat Joodsworden, gioer alleen via een Beet Dien kan lopen, pas van na de Tora-wetgeving. Avraham en Sara lieten veel mensen `uitkomen’. Ook Batja, de dochter van Farao, die Mosje het leven redde, was Joods geworden door onderdompeling in de Nijl. Toch waren die bekeringen nog niet zo sterk als na de Tora-wetgeving. Gioer in Egypte was mogelijk ook zonder Beet Dien.
Ook uit andere gegevens uit deze afdeling blijkt, dat Joseef en zijn broers zich zoveel mogelijk hebben gehouden aan de voorschriften van de Tora. Joseef draagt zijn broers op om bij hem te eten. Joseef beveelt zijn huispersoneel om een diner klaar te maken. Op de woorden `slacht slachtvee en bereid het want vanmiddag zullen deze mannen met mij eten’ (43:16) leidt men af, dat Joseef bedoelde, dat de dieren kosjer geslacht en de verwrongen spier verwijderd moest worden. Hoewel kosjer eten voor de Tora-wetgeving nog niet verplicht was, hielden ook de kinderen van Ja’akov zich er aan.
Dat was de grootheid van onze Aartsvaders en hun kinderen. Ze kwamen de G’ddelijke wet onverplicht na. Zij deden dit op eigen initiatief. Zij liepen vooruit op het Jodendom en vormden een voorbeeld voor hun afstammelingen.
HAFTARA: I Koningen 3:15-4:1
Koning Salomo was heel wijs. Hij verlichtte de ogen van grote Geleerden door zijn spitsvondige oplossingen van eeuwenoude problemen. Ook internationaal werd hij een beroemdheid.
De koningin van Sjewa kwam ook naar Jeruzalem omdat zij gehoord had van zijn wijsheid. Koning Salomo werd door de koningin van Sjewa bestookt met raadsels. Zo vroeg ze hem welke vrouw uit Tenach het volgende tegen haar zoon had kunnen zeggen:’Jouw vader is mijn vader. Jouw grootvader is mijn vader. Jouw grootvader is mijn man. Jij bent mijn zoon en ik ben jouw zuster’. Sjelomo hamelech wist het direct: dit waren de dochters van Lot!
Wat is het verband met de parsja? Farao had een droom waarin de toekomst van Egypte op profetische wijze werd voorspeld. Koning Salomo droomde toen hij twaalf jaar oud was na zijn troonsbestijging, dat G’d hem zijn liefste wens vroeg. Koning Salomo vroeg niet om kavod (eer) of rijkdom maar om wijsheid om zijn volk te berechten. Hij kreeg een ongeevenaarde kennis en wijsheid. Hij leerde de hele Tora uit en maakte een enorme `sijoem’, een feestelijke beeindiging van zijn Tora-studie. Voor zijn kroning was er niet zo een feest geweest omdat dat in de ogen van Salomo in het niet viel bij het voltooien van zijn Tora-studie.
Direct na G’ds belofte zette koning Salomo zich aan de Tora-studie. G’d wilde Salomo’s wijsheid bekend maken bij het volk en stuurde hem twee dames, die ruzieden over een kind. Het is niet duidelijk of deze dames nu echt `zonot’ waren of een vorm van `sjediem’ – hemelse wezens in mensgedaante of de demonen Na’ama en Liliet – of twee vrouwen die zonder kinderen een zwagerhuwelijk zouden moeten aangaan.
Hoe het ook zij, ze woonden samen in een huis. Gedurende de nacht was het kind van een van hen gestorven. Het levende kind werd door een van beide vrouwen geclaimd. Koning Salomo geeft een korte opsomming van de claims over en weer. Nu stelt Tenach: “Verder zei de koning: Haalt mij een zwaard; en zij brachten een zwaard voor de koning. En de koning zei: snijdt dat levende kind in tweeen, en geeft de ene een helft, en de andere een helft. Maar de vrouw, wier zoon de levende was, sprak tot de koning (want zij raakte emotioneel over haar zoon), en zei: Och, mijn heer! Geef haar dat levende kind, en dood het niet. De ander zei daarentegen: Het zal noch uw kind noch mijn kind zijn, doorsnijdt het!
Deze combinatie van psychologie en recht oogste veel bewondering.
