Sjabbat Zachor, de verplichting om het lajenen er van te horen

Sjabbat Zachor

Deze Sjabbat lezen wij uit een tweede sefer Tora een extra parasja. De tweede speciale sjabbat van de vier sjabbatot (Sjekaliem, Zachor, Para en Hachodesj) heet Sjabbat Zachor, de sjabbat voor Poeriem, waarop de afdeling omtrent het gebod om Amalek te vernietigen wordt voorgelezen (Devariem/Deut. 26:16-19). Rabbi Shelomo Zevin en Rabbi Moshe Braun beschrijven de halachische aspecten hiervan uitvoerig.

 Door: rabbijn mr drs. R. Evers, rabbijn van het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap

Mitsva uit de Tora

Parasjat Zachor wordt vlak voor Poeriem gelezen om de uitroeiing van Amalek te doen aansluiten bij de uitroeiing van Haman. Het voorlezen van de Parsjat Zachor is volgens een aantal Chagamiem, geleerden een mitsva, gebod uit de Tora. In de Talmoed (B.T. Megilla  18a) wordt dit als volgt verwoord: “de Tora schrijft voor (Deut.  25:19): Herinner! … Nu had ik kunnen denken, dat puur herinneren (in de gedachte) voldoende zou zijn. Wanneer de pasoek nu verder zegt “Je zult niet vergeten”, wordt met deze laatste uitdrukking gedoeld op het herinneren in de gedachte. Wat bedoelt de Tora nu met het woord “herinner”? Dit betekent verbaal herinneren”. Parasjat Zachor moet met minjan, 10 man, uit een sefer-Tora worden voorgelezen.

Zachor voor Poeriem verplicht?

Volgens anderen bestaat er geen specifiek voorgeschreven tijdstip voor het voorle¬zen van parasjat Zachor. De Chagamiem hebben dit alleen vlak voor Poeriem ingesteld, omdat het bij het onderwerp van Poeriem aansluit. Rabbi Jesaja Pieck-Berlin leidt uit het verbod om te vergeten af, dat men mini¬maal een maal per jaar moet voorlezen over hetgeen Amalek ons heeft aangedaan, omdat het een algemene regel is in de Talmoed (B.T.  Berachot 58b), dat men na een jaar begint te vergeten (vandaar bijvoorbeeld ook, dat het aweel(treur)jaar nooit langer dan een jaar duurt). Een aanduiding in de Tora voor het voorlezen van een sefer In de responsa-verzameling Amoede Or wordt in de tekst van Sjemot/Exodus 17:14 een aanknopingspunt gevonden voor de verplichting om parasjat Zachor uit een sefer-Tora voor te dragen. Daar staat namelijk: “Schrijf dit als herinnering in een Boek”. Waarom moest “dawka” juist parasjat Zachor in een boek of perkamenten rol worden neergeschreven? Bovendien zou men zich kunnen afvragen hoe de Joden in de woestijn, die toch ook elk jaar verplicht waren om parasjat Zachor voor te lezen, hun plicht hebben kunnen vervullen. De Tora werd immers pas aan het einde van de veertig jaar opgeschreven. Daarom heeft G’d aan Mosje opdracht gegeven om Parsjat Amalek op te schrijven in een apart sefer.

Niet gehoord?

Wat moet men doen als men parasjat Zachor niet heeft gehoord? Volgens de Mageen Awraham kan men de plicht van het herinneren ook vervullen met de Tora-voorlezing op Poeriem zelf, dat ook over de oorlog van Amalek met het Joodse volk handelt (Sjemot/Exodus 17:8 e.v.). De Misjna Beroera is het echter niet eens met de Mageen Awraham. Het belangrijkste van de mitswa is namelijk te herinneren, wat Amalek ons heeft aangedaan en om aan de komende geslachten door te geven, dat wij verplicht zijn om de naam van Amalek uit te wissen. Dit staat echter niet beschreven in de parasja, die op Poeriem zelf wordt voorgelezen.

Parasjat Zachor is anders

Parasjat Zachor verschilt van parasjat Sjekaliem, Para en Hachodesj. De lezing van deze laatste drie is alleen maar ingesteld voor de gemeenschap. Maar individuen zijn niet verplicht deze Parasjot te leren, als er geen minjan is. Dit is anders bij parasjat Zachor, want hierbij rust op ieder individu een plicht om deze parasja te lezen. Als er geen sefer-Tora is, moet men dit uit een choemasj lezen. Rabbi Sjelomo Hakoheen voegt hieraan toe, dat het ook de gewoonte was van de Gaon van Wilna om parasjat Zachor en ook de Megilla zelf te lezen. De Gaon van Wilna deed dit zelf, omdat deze verplichtingen op het individu rusten. Indien er sprake is van een individuele (in tegenstelling tot de gemeenschaps-) plicht geldt de algemene regel, dat het beter is dit zelf uit te voeren en dit niet te laten doen door iemand anders. Bij de overige van de vier Parasjot geldt, dat er alleen maar een verplichting is om te luisteren. Hierbij kan men zijn verplichting gerust door iemand anders laten vervullen.

De vrouwen

De Poskiem, halachische autoriteiten, verschillen van mening over de vraag of ook vrouwen verplicht zijn om te luisteren naar parasjat Zachor. Volgens de Chinoeg (603) zijn vrouwen vrijgesteld van de verplichting om parasjat Zachor te horen, omdat zij niet ten strijde trekken in een oorlog (de herinnering aan Amalek is verbonden met de verplichting om Amalek uit te roeien). Chinoeg is dezelfde mening toegedaan bij alle andere geboden, die in verband staan met oorlog:  die gelden alleen maar voor mannen. Velen maken echter bezwaar tegen deze opvatting van Chinoeg, omdat er immers heel duidelijk in de Misjna (B.T. Sota 4b) geschreven staat, dat bij een verplichte oorlog (en dit is de oorlog tegen Amalek) zelfs een bruid van onder haar choepa moet meevechten.

Anderen stellen echter, dat de verplichting om Amaleks daden te herinneren niet in verband staan met een daadwerkelijke oorlog tegen Amalek en bovendien staat er niet alleen een gebod, maar ook een verbod (“Je zult niet vergeten”) en dit geldt zeker voor vrouwen, omdat alle verboden ook voor vrouwen gelden. Vrouwen zijn alleen vrijgesteld van geboden, die altijd aan tijd gebonden zijn. Tot de VERboden zijn vrouwen altijd verplicht.

(uit: Sje’ariem metsoejaniem behalacha en moadiem behalacha).

Reacties zijn gesloten.