Op zondag 19 april – aan de vooravond van onze herdenkingsmaand mei werd het tiende boek van mijn moeder gepresenteerd. Een boek uitsluitend gewijd aan de verhalen van onderduiksters.
Ik blijf zitten totdat ik geboren ben is het verslag van een serie bijeenkomsten waarin acht Joodse vrouwen met elkaar hun onderduik-ervaringen delen. Decennia na de oorlog blikken ze terug op deze moeilijke tijd. In hun opvallend openhartige verhalen staan ze onder andere uitgebreid stil bij de vraag in hoeverre die traumatische periode hen heeft gevormd. Ook filosoferen zij over wat Jood zijn voor hen betekent. De een leeft religieus, de ander seculier, maar allen voelen ze zich geworteld in het Jodendom. Hun lot was zwaar, maar de trots heeft overwonnen.
De titel is uit het leven van één van de hoofdpersonen in het boek genomen: ze was, geboren in 1944, uiteraard niet bij enige burgerlijke stand ingeschreven. Toen ze wilde trouwen “bestond” ze niet en kon derhalve niet trouwen. Ze zei toen tegen de ambtenaar van de burgerlijke stand:
ik blijf zitten tot ik geboren ben.
De ambtenaar begreep het en zei:
iemand moet uw geboorte aanmelden en dat doet u bij deze zelf.
Deze illustratie van wat er gebeuren kon, kenmerkt een opmerkelijk ‘staartje’ van moeilijke perioden in de levens van de ondergedoken vrouwen. Ongeveer 35 jaar geleden werd dit alles opgetekend in het kader van het wetenschappelijk onderzoek van de auteur. Toen plaatsvindend in een onderling allengs sterker wordende vertrouwde en veilige sfeer.
Daar mijn moeder kan stenograferen konden de verhalen over de onderduiktijd vrijwel letterlijk worden genoteerd. De bundel opgetekende onderduikgeschiedenissen is een kostbaar document van elke vrouw geworden.
Deze boekpresentatie was weer een emotioneel moment van herinnering en verwerking voor de vele belangstellenden, die waren samengestroomd in sjoel West in Amsterdam.
Rabbijn Raphael Evers, rabbijn van het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap
