Stress en milieu
De ziekte – oorzaak stress
Een van de belangrijkste ziekte-oorzaken tegenwoordig is stress. Vele moderne bedrijven hebben professionals in dienst om hun medewerkers en werknemers te leren omgaan met hun stress. De problemen, die stress oplevert, leiden tot grote verliezen in manuren als ze niet worden opgelost. Bedrijven hebben dus enkel belang bij een goede stresscontrole.
Oorlog is een bron van stress
Zoals we weten uit de therapieën na de Tweede Wereldoorlog en moderne traumabehandelingen is oorlog één van de meest stressvolle situaties. Zeker in de frontlinie staan soldaten dagelijks bloot aan levensgevaar. Iedereen, die ooit in het leger heeft gediend zal bevestigen, dat het in tijden van enorme stress niet ongewoon is, dat soldaten, indien ze hiertoe de gelegenheid krijgen, stoom afblazen door ongeleide agressie en een oncontroleerbare vernietigingsdrang.
In de sidra van deze week, Sjoftiem, geeft de Tora richtlijnen voor het Joodse leger. Ons wordt geleerd hoe we de soldaten moeten uitkiezen, hoe soldaten onderling met elkaar moeten omgaan, hoe de vijand behandeld moet worden en hun gevangenen. Daarna voegt de Tora ook een omgangsregeling met het milieu toe: “Wanneer je lange tijd een stad zult belegeren, om haar in te nemen, dan zul je het geboomte niet vernielen, door daar een bijl tegenaan te zetten, want daarvan zul je eten en je mag het niet omhakken, want de mens is als het geboomte van het veld, … maar een boom waarvan je weet dat het geen vruchtboom is, die mag je vernietigen en omhakken en daarvan kun je belegeringswerken bouwen tegen de stad, die tegen u vecht totdat ze gevallen is” (Dewariem 20: 19-20).
Opbouwende spanning
In de oorlog is wachten vaak het moeilijkst. De spanning bouwt zich op gedurende het beleg van een stad. De zenuwen van iedere soldaat staan onder hoge spanning. De seconden lijken minuten, de minuten lijken uren en dagen lijken weken. Soldaten voelen zich gefrustreerd, gespannen en in zekere zin ook verveeld. Om hun angst en frustratie af te reageren is het biologisch milieu een dankbaar slachtoffer. Op dat moment zegt de Tora: “Nee!”. Hoewel het verlangen van een soldaat om zijn stress af te reageren legitiem kan zijn, houdt de Tora dit tegen. Belangrijker dan de bevrediging van zijn persoonlijke behoeften is het algemeen belang van de gemeenschap. Iedereen heeft vruchtbomen nodig voor levensonderhoud.
Prototype voor een goede omgang met het milieu
Vele commentatoren zien in dit voorschrift om bomen niet te vernietigen een voorbeeld van hoe we moeten omgaan met het milieu. De Tora leert ons niets te vernietigen, dat nuttig kan zijn voor de mens. Zo schrijft Maimonides: “De Tora verbiedt alleen maar opzettelijke vernietiging. Dit slaat niet alleen op bomen, maar ook op alle andere nuttige voorwerpen. Iedereen die spullen kapot maakt, kleren scheurt, gebouwen vernielt, bronnen dicht stopt of voedsel oneetbaar maakt, overtreedt het verbod “Gij zult niet vernietigen”. Helaas zijn we tegenwoordig getuige van veel moedwillige, nutteloze vernietigingen. Hoe vaak wordt eten niet weggegooid, dat nog best gebruikt had kunnen worden. Denk aan alle voedselvernietigingen in hotels, restaurants en door cateraars. Vreselijk is het om te moeten aanschouwen hoe tonnen voedsel vernietigd worden of gedumpt worden in de zee, om de prijzen hoog te houden, terwijl massa’s mensen over de hele wereld creperen van de honger.
Beheers de wereld
Alhoewel in Genesis bij de schepping van de mens verteld wordt, dat wij geacht worden de wereld aan ons te onderwerpen en wij toestemming hebben om de natuur en de natuurlijke hulpbronnen voor ons eigen nut te gebruiken, moeten we toch erkennen dat ons eigendomsrecht over de wereld beperkt is. We zijn zelfs niet volledig eigenaar over onze eigen bezittingen en kunnen daar niet zomaar mee doen wat we willen, zoals blijkt uit de Joodse wet in de Sjoelchan Aroech. Het is een bekend gegeven, dat alles ons slechts in bewaring gegeven is zoals de Psalmist duidelijk zegt: “De aarde is van G’d en alles wat haar vult”. We mogen de natuur aan onze belangen onderwerpen maar er gelden zeker duidelijke grenzen. Één van die beperkingen luidt, dat het algemeen belang altijd voorop moet staan. Ook al hebben we als individu baat bij een daad van vernietiging, als de gemeenschap daar nadeel van heeft, overweegt het belang van het algemeen nut. Volgens Sefer Hachinoeg (13e eeuw) wil de Tora met het boom vernietigingsverbod ons liefde voor het goede en nuttige aanleren. Letterlijk zegt hij: “Vrome mensen kunnen niet de vernietiging van zelfs maar een graankorrel verdragen; indien mogelijk zullen ze iedere vorm van vernietiging tegen houden maar er zijn slechte mensen, die niets leuker vinden dan kapot maken. De mens wordt gemeten naar zijn eigen maatstaf. Altijd worden we geconfronteerd met onze eigen levenshouding. Hij/zij die het goede wil en daar verheugd over is, zal hier altijd van kunnen genieten”.
Verantwoordelijkheid
Stress is helaas een nevenproduct van ons overhaaste bestaan. Niemand ontkomt aan stress in onze moderne maatschappij. Natuurlijk moet op elke mogelijke manier de emotionele belasting, die door stress veroorzaakt, worden verlicht. Toch mogen wij niet vervallen tot wild destructief gedrag om de interne pressie af te reageren. Onze verantwoordelijkheid in deze wordt prachtig verwoordt in de Midrasj: “Toen G’d Adam schiep, leidde Hij hem rond in de tuin van Eden. “Kijk naar Mijn werk”, zei G’d, “Zie hoe mooi het is, hoe fraai Ik alles voor jou heb geschapen, let er op dat je Mijn wereld niet vernietigt, want als je dat doet, is er niemand om het te herstellen”. Een mooie gedachte zo vlak na de vakantie, nu we net uit de natuur zijn teruggekeerd.
