De maand oktober is campagnemaand om te stoppen met roken: stoptober! Volgens de Halacha, het Joodse wetsysteem, is roken zonder meer verboden. Waarom er toch geen uitgesproken rookverbod is uitgevaardigd wordt door opperrabbijn Evers uitgelegd.
Door: Opperrabbijn mr. drs. R. Evers
God leidde Adam rond in Gan-Eden – het Paradijs. `Aanschouw Mijn werken’, zei Hij, `zie hoe fraai alles is! Alles heb ik voor jou geschapen. Houd de natuur in stand. Vernietig Mijn wereld niet. Want als jij onvoorzichtig omgaat met de Schepping, is er niemand, die het kan herstellen’. Dit geldt niet alleen voor het milieu maar ook voor onze fysieke gezondheid.
Roken is wereldwijd de tweede doodsoorzaak (globaal ongeveer vijf en een half miljoen sterfgevallen per jaar). Wordt het geen tijd om volledig te stoppen met roken? Waarom hebben de rabbijnen tot op heden niet keihard ingegrepen en het roken totaal verboden?
Sommige rabbijnen willen roken niet verbieden omdat ze zelf roken. Andere rabbijnen zijn faliekant tegen, en vinden roken erger dan ham eten omdat je niet alleen jezelf grote schade berokkent maar ook anderen laat meeroken. Rabbi Mosje Feinstein (20e eeuw, New York) verbood al zeer vroeg het roken omdat het anderen schaadt.
Stoppen met roken blijft een moeilijk onderwerp. Het gaat uiteindelijk om zelfbeheersing en doorzettingsvermogen.
Vroeger meenden sommige Talmoedgeleerden dat roken goed was voor de spijsvertering en de eetlust, zoals Rabbi Jehosjoea Falk in 1752 publiceerde. Dat is juist maar de schade aan de longen en andere organen staat inmiddels onomstotelijk vast.
Op grond van verschillende Bijbelverzen is roken absoluut verboden: “Neem u slechts in acht en behoed uzelf volledig” en “Neem u zeer in acht voor uzelf” (Deut. 4:9 en 4:15). In de literatuur gaat men op zoek naar gezaghebbende rabbijnen om een rookverbod algemeen geldig te verklaren.
Maar eigenlijk is rabbinale goedkeuring niet nodig. De Bijbelverzen zijn duidelijk. Als onomstotelijk vaststaat dat roken schadelijk is, moet iedereen zich er verre van houden. Dat kan ik ook zelf beslissen. Eigenlijk geldt het rookverbod automatisch.
Wij zijn het volk van het Boek. De rabbijnen Aharon Steinman, Joseef Sjalom Eljasjiev en Nissiem Karelitz, Tora leiders van deze generatie, beroepen zich op het gezegde, dat “ons heilige Boek de Leer van het leven is” en verklaren alles wat levensbedreigend is ongewenst. Maar echt verbieden doen ze het toch niet.
Velen vragen onze rabbijnen dringend om het roken op grond van de halacha absoluut en luidkeels te verbieden. Maar waarom komt een formeel rookverbod dan niet van de grond?
Hier zijn verschillende redenen voor.
- Als algemene regel geldt, dat men geen verbod mag uitvaardigen als men van te voren weet, dat het grootste gedeelte van de Joodse gemeenschap dit verbod niet zal nakomen. In sommige Joodse gemeenten wordt zo veel `gepaft’, dat het vrijwel zeker is, dat een rookverbod niet werkt. Daarom is het beter dit niet formeel te verbieden.
- Rabbi Sjlomo Zalman Auerbach, de Jeruzalemse autoriteit bij uitstek uit de twintigste eeuw baseert zich op de Duitse Rabbi Ja’akov Ettlinger (19e eeuw), die een verschil maakt tussen direct en indirect gevaar. De schade van roken komt meestal pas (veel) later naar voren en zou als `indirecte schade’ strikt genomen niet verboden kunnen worden, hoewel men volgens de Joodse wet meer moet oppassen met schade aan de gezondheid dan met andere halachische verboden.
- Rabbi Mosje Feinstein, een toonaangevende Amerikaanse geleerde meende in 1964 en 1981, dat verstokte rokers zich kunnen beroepen op een Talmoedisch principe, dat stelt, dat wanneer gevaar sociaal geaccepteerd is, “G’d de eenvoudige beschermt” (Psalm 116:6). Wanneer veel mensen dit risico nemen, is het zeker onverstandig gedrag maar kan dit niet verboden worden.
Volgens de medisch-halachische autoriteit Rabbi Eliezer Waldenberg (1915-2006, Jeruzalem) kent ook dit principe zijn limiet. Wanneer overduidelijk is aangetoond, dat gedrag gevaarlijk is, moet men er onmiddellijk mee stoppen. Hier geldt het principe: “De verstandige ziet het gevaar aankomen en verbergt zich maar domme mensen gaan door en worden gestraft” (Spreuken 22:3, vrij vertaald).
Het wordt de hoogste tijd dat iedereen zijn eigen verantwoordelijkheid neemt voor zijn gezondheid. Ik ben zelf ook twintig jaar geleden gestopt. Stop met roken onmiddellijk na afloop van Sjabbat omdat je dan al 25 uur geen nicotine en teer hebt binnen gekregen.
De Amerikaanse ‘Va’ad Halacha’ (wetsraad) heeft reeds tien jaar geleden verklaard dat roken verboden is. Inmiddels is roken op veel plaatsen verboden. Gelukkig maar.
