Aan de hand van een uitspraak in de Misjna geeft opperrabbijn Evers een diepzinnig antwoord op de vraag wat het verband is tussen het rituele Mikwe-bad en Jom Kippoer, de grote verzoendag.
Rabbi Akiwa zei: “Gelukkig zijn jullie, Israël, voor wie reinigt u zich? En wie is het die u reinigt? Uw Vader, die in de Hemel troont. Want er is gezegd (Jechezkeel 36:25): “Ik zal rein water op u spatten, zodat u rein wordt”. En een pasoek (zin) in Jeremia (17:13) zegt: “Als een reinigingsbad (mikwe) voor Israël is de Eeuwige”. Hoe is het bij een ritueel reinigingsbad? Het maakt de onreinen weer rein. Zo ook zorgt de Heilige, geloofd zij hij, er voor dat Israël weer rein wordt” (einde citaat).
Deze uitspraak vormt het einde van masechet Joma, het Talmoed-deel over Jom Kippoer, de Grote Verzoendag. In het einde schuilt de essentie. Maar wat is het verband tussen het mikwe en Jom Kippoer?
Door: opperrabbijn mr. drs. Raphael Evers
Een reinigende onderdompeling in het mikwe geldt als goede als voorbereiding op deze heilige dag. Maar de essentie van Jom Kippoer is de kappara, de vergeving en verzoening. Wat verbindt deze beide zaken?
In het Jodendom gaat de geest gaat niet zonder lichaam en kan de body niet zonder de spirit.
De Talmoed geeft verschillende meningen over de verzoening van Jom Kippoer.
- Is het een geschenk uit de Hemel, dat vanzelf uit de Hoogte afdaalt op Jom Kippoer als een soort genade (ook al zitten we niet in sjoel);
- of hangt het samen met de mate van inkeer (tesjoewa) van de mens hier op aarde?
Beide zijn natuurlijk nodig, de beweging van onder naar Boven (tesjoewa, inkeer) en van Boven naar het hier en nu (genade). Het blijft een interactie tussen mens en G’d.
Wanneer men in de buurt van het G’ddelijke verkeert, komt men vanzelf in het reine, wordt men vanzelf `schoongewassen’. Verzoening blijft een geschenk van Boven dat we uiteindelijk toch niet geheel op eigen kracht kunnen bereiken.
Inspanning blijft echter verplicht. Wij moeten er iets voor doen:
- Tesjoewa – inkeer, vasten
- tsedaka (liefdadigheid) en
- tefilla – gebed.
Jom Kippoer wordt wel de dag van de vijf gebeden genoemd, twee meer dan de drie dagelijkse gebeden. De vijf gebeden staan tegenover de vijf niveaus van de ziel die dan actief zijn en in open verbinding met elkaar staan:
- de lichamelijke ziel (nefesj),
- de geestelijke ziel (roe’ach),
- de G’ddelijke ziel (nesjama),
- de bron van het leven (chaja) en
- de eenwording van de ziel met G’d (jechida).
Op het hoogste niveau voltrekt zich het mystieke wonder van de eenwording met G’d, hier op aarde gesymboliseerd door de Hoge Priester (Koheen gadol) die eenmaal per jaar in het Allerheiligste het G’ddelijke aan den lijve ondervond. Daarbij moest de Koheen gadol zich zeer vaak onderdompelen in het mikwe.
Daarmee is Jom Kippoer de climax in de jaarlijks terugkerende feestenreeks. Dat contact met G’d is de uiteindelijke verzoening. Dat contact brengt alles in het reine.
Zodra er direct contact is met het Opperwezen verdwijnt het menselijk tekort als sneeuw voor de zon. Deze G’ddelijke touch brengt alles in het reine. En die G’ddelijke aanraking hoeft maar een milliseconde te duren.
Juist dat minimale tijdselement vinden we op wonderlijke wijze en in een heel andere gedaante bij het mikwe terug.
Wat op Jom Kippoer in roechnioet – in geestelijke zin – gebeurt, vindt plaats bij een bezoek aan het mikwe in gasjmioet – in verlichamelijkte vorm.
