Meer en meer raak ik in de war. Het bleek dat iemand na officieel te zijn overleden toch nog leefde, als in een diepe slaap, maar toch. En tegelijkertijd wordt er gediscussieerd over vervroegde levensbeëindiging. Af en toe komen er stemmen bovendrijven om de Europese grenzen weer in te voeren, terwijl er ook wordt gedacht om de visumplicht voor bepaalde landen af te schaffen. Vele waarden die onze grootouders als normatief beschouwden, vinden wij in onze moderne tijd ronduit waardeloos en achterhaald. Maar tegelijkertijd stellen wij grenzen in die onze ouderwetse voorouders in de verste verte niet konden voorzien. Kerk en Staat gescheiden. Kerk en Staat niet gescheiden. Religie privé. Seculier normaal en dus bepalend.
Binyomin Jacobs, opperrabbijn
Pesach 5777
Beste lezer. Ik begrijp dat u mij verward vind. En dat ben ik ook! Maar ben alleen ik verward, of is onze samenleving in zijn geheel de weg een beetje kwijt? En wat doen we dan met zo een verwarde en dwalende maatschappij?
Waarom heeft de Uittocht uit Egypte zo een belangrijke plaats in ons Jodendom? Dagelijks in onze gebeden memoreren wij de Uittocht uit Mitsrajim (Egypte) en wordt de slavernij in herinnering gebracht. Pesach is het meest bewerkelijke feest van het jaar. Alleen al de voorbereidingen hebben menig huismoeder de nodige Pesach-trauma’s gegeven. Geen kruimeltje brood willen we in ons bezit hebben. Bekaf gaan wij aan de schitterend gedekte Seidertafel zitten. Maar de maaltijd laat nog een flinke tijd op zich wachten. We vertellen over de slavernij in Mitsrajim, we tonen de matzes, maar eten nog niet. En na een enkele beker wijn leunend gedronken te hebben, moeten we nog uren wachten totdat de tweede beker eindelijk gedronken kan worden. Regeltjes, regeltjes, regeltjes.
De letterlijke vertaling van Mitsrajim (Egypte in het Nederlands) luidt: begrenzingen. De Uittocht uit Mitsrajim heeft meer dan drieëndertighonderd jaar geleden plaatsgevonden, maar dient zich ook nu en dagelijks te voltrekken. Het doorbreken van grenzen. Geen nieuwe grenzen vastleggen en geen oude grenzen opheffen, maar bij voortduring de bestaande grenzen bewaken, beschermen, respecteren en onjuiste grenzen doorbreken.
Maar wie bepaald die grenzen? Een ding is duidelijk: de mens, zelfs de meest moderne, is hiertoe niet in staat.
Wanneer het gaat over wel of niet discrimineren, over de waarde van het leven en de waarde van de dood, over goed en slecht, over beoordelen en veroordelen … .
Natuurlijk gaat de wetenschap op vele fronten gigantisch vooruit en beschikt de huidige mens over kennis die eens ondenkbaar was en naar de wereld van de science fiction verwezen zou worden. En zeker moeten wetenschappelijke verworvenheden zoveel mogelijk gebruikt worden. Vooruitgang der wetenschap kan een zegen zijn. Maar wat te doen als techniek en normen elkaar raken? Als ethiek en medische kennis aan elkaar grenzen of elkaar gaan overlappen?
Ieder mens moet, ieder op zijn of haar niveau, bij voortduring zijn grenzen doorbreken, wegtrekken uit zijn of haar Mitsrajim, zichzelf constant onder het koosjere vergrootglas nemen, om zichzelf te verbeteren, op een hoger spiritueel niveau te komen. Maar het verloop van die grenzen en eventuele grenscorrecties, wordt van Hogerhand bepaald. De mens is hiertoe te klein. De Hagada, de vertelling van de Uittocht uit de Egyptische slavernij, is het handboek dat aangeeft hoe ik mijzelf moet verbeteren binnen duidelijke grenzen.
Maar er zit een maar aan: ik moet bereid zijn mij open te stellen voor verbetering, aanpassing en hier en daar beperking.
Hoe kom ik tot die bereidheid of anders gesteld: wanneer zal dat niet lukken?
En dan komen wij bijna automatisch bij trotst en verhevenheid. Alleen een nederig mens is bereid om eerlijk en oprecht zijn grenzen te bekijken en te bewaken. Alleen een bescheiden mens is in staat zijn eventuele tekortkomingen in te zien, te erkennen en waar nodig te repareren.
En daarom eten wij gedurende Pesach geen chameets, niets dat gerezen is. De matza staat centraal, symbool van bescheidenheid, om de juiste grenzen te bepalen.
Eet de matzes in gezond, lichamelijk en geestelijk!
