PROEVEN AAN DE SJABBAT EN AAN PESACH
Rabbijn I. Vorst
Het is bijna weer Sjabbat. Tegelijkertijd zijn wij druk 
bezig met de voorbereidingen voor Pesach. Niet alleen in materiele zin, maar ook spiritueel.
SJABBAT
Schrijven over de Sjabbat, sinds de Schepping de zevende dag van de week. Zoals wij dat in de tefillot-gebeden op die dag formuleren: zeegèr / zikkaron lema’asee weree’sjiet – ter herinnering aan het feit dat G.d de wereld ‘in den beginne’ tot stand deedkomen.
En niet alleen in de Sjoel-gebeden verklaren wij dit, maar ook bij de Kidoesj-Heiliging aan het begin van de Vrijdagavondmaaltijd. Wij getuigen dan te weten en te geloven dat de wereld door G.d is geschapen.
SCHEPPING
Waarom een getuigenis? Als iedereen zich voortdurend van een bepaald feit bewust is, behoeft er geen getuigenis te worden afgelegd. Het blijkt echter dat door de beslommeringen van het door-de-weekse bestaan men er helaas niet toe komt zich regelmatig en diepgaand te bezinnen over het bovenwonderlijke gebeuren van de Schepping.
Daarbij komt dat sommigen in de war worden gebracht door berichten – vaak via krant of wetenschapssite – dat wetenschappelijk bewezen zou zijn dat de wereld vanzelf is ontstaan. Het blijkt echter dat juist de moderne wetenschap argumenten geeft voor de noodzaak van een scheppingsgebeuren in het begin.
Daarom is van tijd tot tijd een getuigenis op zijn plaats; aan het begin van de Sjabbatviering en later op de dag. Op Pesach en later in de week. En niet alleen in sjoel, maar ook thuis. Beide! Zowel in sjoel als thuis; het zijn immers de twee brandpunten van de ellips die model staat voor de beleving van het Jodendom.
MOZES VERSUS FARAO
Behalve een herinnering aan de Schepping is de Sjabbat ook een herinnering aan de Uittocht uit Egypte: zeegèr li’tsie’at mits’rajiem. Waaruit bestaat die herinnering? Het is een verwijzing naar de confrontatie ‘Mozes versus Farao’. Een confrontatie tussen twee levensvisies. Op grond van hun respectievelijke G.dsvoorstelling.
Farao ontkende het bestaan op zich van een hogere macht niet. Een hogere macht als Schepper van de Natuur dat was volgens hem best mogelijk. Schepper, in het Ivriet-Hebreeuws aangeduid met de naam Ellokiem. Waarom deze naam? O.a. omdat deze naam dezelfde getalwaarde heeft – elke letter van het Alèf-Beet heeft een getalwaarde – als het woord hatèwa dat ‘natuur’ betekent. Farao was bereid het bestaan van een hogere macht als Schepper van de natuur te erkennen. Maar deze Schepper van de Natuur was dan zijns inziens uiteraard gebonden, begrensd, vastzittend aan de beperkingen van de natuurwetten.
HET ONMOGELIJKE MOGELIJK
Voor Mosje was/is G.d meer dan ‘alleen maar’ Ellokiem, Schepper van de natuur. Hasjeem hoe Ha’Ellokiem: G.d is enerzijds de Schepper van tijd en ruimte, als het ware in tijd en ruimte aanwezig, maar tegelijkertijd verheven boven de begrippen en begrenzingen van tijd en ruimte. Het onmogelijke is mogelijk. En dus ook de vrijwording van een zwak slavenvolk uit de macht van de Egyptische heerschappij.
SFEER EN WERKVERBOD
Beide genoemde herinneringen bepalen het karakter en de sfeer van de Sjabbat- en Pesachviering. Mede dank zij het werkverbod. Want een aantal handelingen mogen op Sjabbat/JomTov niet verricht worden. En daardoor is – in ieder geval kan zijn – de beleving van deze dagen een spiritueel gebeuren. De gefilte fish, de kippensoep, de gebakken schol op Sjabbat; de matses met kaas of bruine suiker, de gremzeliesj, alles smaakt anders. We zijn niet opgejaagd; onze zaken zijn uit ons hoofd gezet. Geen radio, televisie of welk elektronisch apparaat dan ook. Heerlijk; rust, rust, rust.
Tijd voor elkaar, tijd voor het doornemen van de wekelijkse Parasja -Tora-afdeling. Nog even een gedachte uit de Hagada. Tijd voor een spelletje met de kinderen. Of een wandeling in het park. Zelfs het Sjabbat/JomTovmiddag-middagdutje verkwikt anders.
Laat ik eindigen met een Tora-tekst (Sjemot – Exodus 31.16/17), maar wel door mij iets anders dan gewoonlijk vertaald:
Als de Kinderen van Israel de Sjabbat houden, heeft dat effect tot in de verste generaties. Het zal – dank zij de voorgeschreven viering van de Sjabbat – een eeuwigdurend verbond zijn!
Hetzelfde geldt voor de viering van het Pesachfeest. Het verleden heeft het bewezen. De toekomst blijft het bewijzen. Ameen!
