De in de 18e eeuw gestichte begraafplaats van het Noord-Brabantse Eersel met haar ca. 26 graven werd tot in het midden van de 19e eeuw gebruikt. Zij raakte bij velen, zowel in de buurt, als bij de Joodse gemeenschap, totaal in de vergetelheid.
Het televisieprogramma met tv-persoonlijkheid Jack van Gelder in 2014 “verborgen verleden”
https://www.npo.nl/verborgen-verleden/27-09-2014/VPWON_1224452
blijkt een keerpunt te zijn in het leven van deze dodenakker.
Eduard Huisman, consul-beheerder Joodse begraafplaatsen van het NIK
Het televisieprogramma was aanleiding voor B&W van Eersel om te gaan spitten in het verleden van hun gemeente en al gauw stuitte men op een Joodse gemeenschap en ook nog op een Joodse begraafplaats in een rustig stukje bos, net even buiten de bebouwing van het dorp tussen Eindhoven en de Belgische grens.
De heemkundekring ging op onderzoek uit en er kwamen interessante gegevens boven water. Reden om Eduard Huisman, consul-beheerder Joodse begraafplaatsen van het NIK enkele weken na de uitzending uit te nodigen voor een gesprek. Huisman: “Van de zijde van de gemeente Eersel vond ik een zeer geïnteresseerd en belangstellend oor. Op mijn suggestie om samen met de gemeente Eersel weer een stukje informatie terug te geven betreffende de Joodse cultuur aan de gemeenschap waar zij ooit is ontstaan werd zeer positief gereageerd.”
Het voorstel werd in de gemeenteraad behandeld en in 2016 is besloten de bestaande verscholen begraafplaats
aan een facelift te onderwerpen.
Een architectenbureau gespecialiseerd in bosbouw – bureau Van Nierop – werd bij het project betrokken en samen met gemeente en NIK werd een voorstel voor het nieuwe aanzien gemaakt.
Huisman: “Om de grafrust geheel te waarborgen hebben we gekozen om de te vernieuwen omheining enkele meters buiten de kadastrale grens neer te leggen. Zo zouden we er zeker van zijn bij de werkzaamheden geen stoffelijke resten te beroeren.” De voortzetting van de grafrust is voor het NIK in het beheer van de begraafplaatsen het primaire doel.
Gezien het karakter en de sfeer van het omringende bos is besloten om geen rooi-, ploeg- en snoeiwerkzaamheden uit te gaan voeren, die het geheel een strak uiterlijk zouden geven, zoals men dat ziet bij begraafplaatsen in een woonomgeving.
Historisch perspectief
Zoals het in vele dorpen en steden van Nederland gebruikelijk was, trok men in de loop van de 19e eeuw van de dorpen naar de stad; zo ook in Eersel.
Verscholen antisemitisme enerzijds, maar ook economische groei en bloei waren redenen om vanuit kleinere kernen zoals Eersel naar de stad te trekken. Onder andere naar Eindhoven, maar ook naar andere steden in Brabant en verder in Nederland.
Huisman: “Het is niet zo maar dat aanzienlijke bedrijven met een joodse origine in Brabant zijn ontstaan. De familie Goudsmit, stichters van De Bijenkorf woonde ooit in Eersel. Denk ook aan Philips uit Eindhoven; sigarenfabrikant Van Abbe, ook bekend van het gelijknamige museum in Eindhoven; Organon, Unox, Bergoss uit Oss; Unilever uit Geffen en later verhuisd naar Oss en nog veel later als multinational naar Rotterdam en Londen.
Als je dit zo leest, dan hebben de gedwongen verhuizingen in de 17e eeuw vanuit het Habsburgse Rijk (Keizerin Maria-Theresia) en het grote Pruisschen van toen, zoals Duitsland toen werd genoemd, Brabant en Nederland als geheel geen windeieren gelegd.
Nog steeds tot op de dag van vandaag dragen deze Joodse bedrijven bij tot de welvaart van de streek, het land en zelfs de wereld.
Als wij kijken naar sport/communicatie, religie en onderwijs, dan zien we dat de reeds genoemde Jack van Gelder als nazaat van een bewoner van Eersel genoemd kan worden.
Dat geldt voor de Amstelveense rabbijn Hans Groenewoudt (de achternaam is genoemd naar de streek rond Eersel).”
In de bijeenkomst die woensdag 28 juni 2017 werd gehouden, eerst in het gemeentehuis van Eersel en later bij de begraafplaats werd een aantal korte inleidingen gehouden, door wethouder Chris Tönissen, Naomi Elzas-Groenewoudt, nazaat van Joodse inwoners van Eersel die daar generaties lang hebben gewoond, en Eduard Huisman.
Bij de begraafplaats in het bos hield burgemeester Anja Thijs-Rademakers een betrokken toespraak en trok ook verbanden van het toen naar het heden.
Vlnr: opperrabbijn Jacobs, Jack van Gelder, burgemeester Thijs bij het nieuwe infobord op de Joodse begraafplaats van Eersel
Aan de rand van de nieuwe beschoeiing onthuldde zij het informatiebord met daarom informatie voor de passant over het nieuw aangelegde bospad.
Het geheel werd afgesloten met een memoire van IPOR Opperrabbijn Jacobs over zijn familieband met het Brabantse. Ook onderstreepte hij het belang, dat de begraafplaats mogelijk een soort monument of een tastbaar kenteken kan zijn in de vorming van leerlingen en het bespreekbaar maken van het fenomeen dat verschillen in cultuur niet automatisch hoeven te leiden tot polarisatie, maar dat je ook kunt integreren in de samenleving, zonder je eigen cultuur geweld aan te doen.
De goede samenwerking en de respectvolle aanpak werd na afloop met de vertegenwoordigers van de gemeente geëvalueerd bij een door de gemeente aangeboden kosjere lunch.
Huisman: “Heel hartelijke dank komt toe aan iedereen die heeft bijgedragen om de begraafplaats van Eersel weer nieuw leven in te blazen, en in het bijzonder aan mevrouw Ceres van der Krieken, mijn contactpersoon bij de gemeente. Deze operatie is een voorbeeld hoe lokaal er aandacht wordt besteed en in een concrete aanpak wordt gegoten van de zorg voor Joods erfgoed; in feite ook het eigen erfgoed van in dit geval Eersel.
