Sommigen noemen het optimistische sciencefiction. Anderen kijken er sceptisch tegenaan. We sluiten onszelf voor iedere kleine en grote vraag aan op het internet. We willen onze telefoon laten praten met onze afwasmachine en onze garagedeur met de centrale verwarming. Maar hierdoor neemt onze onveiligheid enorm toe.
Opperrabbijn mr. drs. R. Evers, augustus 2017
Bci’s is de afkorting voor brain-computer interfaces. Dat zijn een soort hoofdtelefoons die je hersensignalen kunnen opsporen en decoderen. Daarmee kunnen we ook allerlei apparaten aansturen. We kunnen binnenkort op grote schaal externe dingen besturen door slechts ‚aan‘ of ‚uit‘ te denken. Stroompjes in onze hersenen kunnen worden omgezet in commando’s en opdrachten aan externe machines.
Bci’s werden aanvankelijk gemaakt voor mensen met het locked-in-syndroom. Tegenwoordig worden bci’s geprogrammeerd voor het spelen van videogames. Ik weet dat het allemaal nog niet perfect werkt maar het zal niet lang meer duren voordat we braingestuurde computerspelletjes downloaden. We zijn hier bezig met een futuristische vorm van afstandsbediening – je denkt en het gebeurt (cogito ergo sum).
Maar dit alles heeft een groot nadeel. We hangen met z’n allen continu aan het internet. Omdat we deel willen uitmaken van een veel groter geheel en het ook nog eens super spannend is. Deze totale verbondenheid met alles en iedereen heeft ook nadelen. Iedereen kan je hoofd in, je gevoelens bestemmen en je gedragingen bepalen: brainhacking en -jacking gebeurt al bij bijen in Amerika. Bijen krijgen een chip ingeplant in hun hersenen, verliezen daardoor de controle over hun eigen bewegingen en kunnen via onze computeropdrachten overal naar toe worden gestuurd.
Er gaat een nieuw soort criminaliteit ontstaan: neurocriminelen die functies in bci’s beïnvloeden, zonder dat de consument dat weet. Op afstand kunnen ze robots saboteren of juist dingen laten doen waarvoor ze niet geprogrammeerd zijn. Ze kunnen ook daadwerkelijk inbreken in ons brein. Het is mogelijk bci’s te misbruiken. Als het een neurocrimineel lukt je pincode in je lange- of korte termijn geheugen te kraken dan zijn we ver van huis.
Niet doemdenken: voordelen!
Doorlopend gelinkt zijn aan internet heeft nadelen maar ook grote voordelen. Met het risico dat ik de sciencefiction rabbijn genoemd wordt, zie ik een toekomst waarin we allemaal aan de grote wereld computer aangesloten zijn en alle kennis zo ongeveer in ons hoofd hebben zonder dat we er voor geleerd hebben.
Niet meer naar school
We hoeven dus niet meer naar school om allerlei feiten uit ons hoofd te leren. We moeten alleen nog even leren hoe we al die gegevens vanuit de cloud zo effectief mogelijk kunnen gebruiken. In feite gebeurt dit al op school. Vroeger ging het op de lagere school voornamelijk om feitenkennis. Tegenwoordig is de tendens veel meer: hoe gebruiken we de reeds op internet bekende kennis zo snel en zo goed gecombineerd mogelijk.
We gaan dus op een veel hoger niveau functioneren. Feitenkennis krijgen we uit de cloud. We moeten nu die feiten combineren tot nieuwe constructen waarmee we iets nieuws kunnen. En dat kan op de meest uiteenlopende gebieden en op vele verschillende niveaus, ieder naar zijn kunnen en interesse, vakgebied en doelgroep. Er komt veel meer tijd vrij voor de eigen creativiteit en wereldwijde combinaties.
Ik voorzie dus een toekomst waarin iedereen een chip geïmplanteerd krijgt, die hem of haar continu ‘global‘ verbindt met de grote cloud. Iedereen wordt gelijk behandeld want iedereen krijgt als het ware een paar honderd IQ-punten extra. Critici wierpen mij tegen dat alleen de rijke landen of de rijke mensen hiervan of in ieder geval met voorsprong zullen profiteren en de kloof tussen arm en rijk hierdoor alleen maar groter wordt. Dit kan het geval zijn maar hoeft niet perse.
Jodendomsimpuls
Voor het Jodendom kan dit ook een grote stimulans betekenen. De nieuwe impuls bestaat hieruit dat we in ons overbelaste leven ook met een minimale voorbereiding en basiskennis toch kunnen meedoen aan de sjoeldienst en aan Tora leren. Ik ontmoet veel mensen die door de taalbarrière – bij ons gaat nog veel in het Iwriet (Hebreeuws) – afgeschrikt worden en afknappen op het Jodendom. Dat hoeft niet meer als we de brainchip slim gebruiken.
Ik denk dat deze grootse ontwikkeling al in onze geschapen realiteit ingebed ligt. G’d heeft al deze mogelijkheden niet voor niets geschapen. Hij wil dat ze vroeger of later gebruikt worden. Hij wil – als aanloop naar Messiaanse tijden – dat wij steeds weer op een hoger niveau gaan functioneren. Wij leven nu in het jaar 5777. Messiaanse tijden zullen volgens de Joodse traditie rond het jaar 6000 aanbreken. De ontwikkelingen gaan tegenwoordig razendsnel.
We groeien steeds meer toe naar de G’ddelijke wijsheid. G’d is oneindig, Zijn wijsheid eveneens. Wij kunnen dus eindeloos doorgroeien en deel worden van die allesomvattende, wereldwijde, ongelimiteerde G’ddelijke cloud, de wolken van G’ddelijke Majesteit, die ons ook 3329 jaar geleden op onze reis door de Sinai woestijn hebben begeleid.
Ja wij moeten ons beveiligen, op internet en in het dagelijkse leven. Maar we mogen niet vervallen tot doemdenkende scenario’s. Het Jodendom leert ons dat we altijd rekening moeten houden met misbruik. De mooiste dingen kunnen voor de slechtste doeleinden worden gebruikt (misbruikt dus!). Maar dat betekent niet dat wij onze band met het Al daarom moeten verbreken.
Ik heb deze gedachten met vrienden in Jeruzalem besproken. Zij reageerden enthousiast. Een gedachte die ik u aanbiedt om een rustig te overdenken nu we in vakantietijd ons hoofd hopelijk leeg hebben van onze dagelijkse beslommeringen en drukte. Als we het willen, is het zoals het motto van Theodor Herzl in zijn boek Altneuland luidt, geen sprookje.
