Soekot is een van de etappes in de jaarlijkse herfstmanoeuvres, de oude Nederlands-Joodse term voor alle intensieve Joodse activiteiten die we hebben in het najaar.
Ruben Vis
De naam van het feest Soekot verwijst naar de hutten waarin het Joodse volk woonde in de woestijn. Maar de Gemara (Ta’aniet 9a) vertelt dat er drie wonderen waren die HKB”H verrichtte gedurende de tocht door de woestijn. 1. Een waterbron reisde steeds met het Joodse volk mee; 2. het Manna (Hebreeuws: Man) viel 6 dagen per week uit de hemel en voedde de Israëlieten; 3. de Annanée hakavod, de eerbiedwaardige wolken trokken boven het kamp van de Joden mee op hun tocht door de woestijn.
Beschermende wolken
Rabbi Eliezer (TB Soeka 11b) zegt dat het gedurende een week verblijven in de Soeka is ter herinnering aan dat wonder, aan het wonder dat er steeds beschermende wolken boven het Joodse volk waren. Dacht u dat de Soeka herinnerde aan hoe de Joden veertig jaar in de woestijn in hutten woonden? Dat kan ook de reden zijn, en dat is wat de mening is van Rabbi Akiva.
Chatam Sofer wijst er op dat de naam van het feest in meervoudsvorm wordt gebezigd: chag hasoekot, niet chag hasoeka, en dat is volgens Chatam Sofer omdat beide meningen juist zijn, zowel die van rabbi Eliezer als die van rabbi Akiva.
Rasji, de bekende en leidende commentator, citeert in zijn verklaring op de Tora en op de Gemara de mening van rabbi Eliezer: de Soeka is ter herinnering aan de wolken die het Joodse volk beschermden (Vajikra, p’ Emor, 23:43).
Het woord Soeka wordt dan ook wel vertaald met bescherming. Kijk je in de tefilot van vrijdagavond of jomtovavond dan zie je het woord soeka in de beëindiging van de laatste beracha voor de Amida: oeferos alenoe soekat sjelomecha – en die voor ons uitspreid Uw bescherming van vrede. Soeka betekent dus ook bescherming. En dat is wat de Annanée Hakavod boden. De Israëlieten werden door de wolken beschut tegen de scherpe zonnestralen in de woestijn. In meer spiritueel opzicht waren de wolken een expressie van de Sjechina, de G’ddelijke aanwezigheid die steeds met het Joodse volk meeging.
Als we denken zoals Rabbi Eliezer en Rasji, en zeggen Soekot is ter herinnering aan de beschermende wolken, dan ontstaat er een nieuwe kasje, een nieuw probleem. Want waarom wel een herinnering aan die voortgaande wonderlijke aanwezigheid van de wolken, maar waarom is er geen herinnering aan die andere twee wonderlijke voorzieningen: de meereizende waterbron waaruit de dorst werd gelest en de voortdurende levering van manna waarmee de honger werd gestild.
Terugkeer van de wolken
De Gaon van Vilna (18e eeuw) en de Pri Tsadik van Lublin (19e eeuw) stellen diezelfde vraag. Nee, zeggen beiden. Soekot is niet om de voortdurende aanwezigheid van de wolken te vieren, maar de terugkeer van de Annanée Hakavod. Want, de wolken waren even weg. Na de zonde van het Gouden Kalf liet HKB”H de wolken verdwijnen. Mosjé Rabbenoe vroeg om vergiffenis en HKB”H liet de wolken terugkomen. De terugkeer was op 15 Tisjri (Chida), en dat, de terugkeer van de wolken, is wat we herinneren op Soekot, het feest dat begint op 15 Tisjri.
Beschermen tgegen verzengende hitte
Bescherming tegen de zon …, na een zomer als die we hebben gehad waarin records werden verbroken als het gaat om het aantal zonuren en hoge temperaturen, begrijpen we maar al te goed wat de betekenis is van schaduw, van wolken die ons tegen de verzengende hitte beschermen.
Soekot brengt ons terug naar de meest elementaire wortels van ons bestaan. Ons bestaan vandaag is voorzien van zo ontzettend veel gemakken. De verzengende hitte van de afgelopen zomer zijn we goed doorgekomen. We zetten een ventilator aan, we drinken ijskoude dranken, ijsblokjes uit de vriezer, likken aan ijsjes en laven ons aan de koelte in airconditioned ruimten, nemen een duik in het zwembad of stappen onder de stralen van een verkoelende douche, het is allemaal geen enkel probleem.
Voor onszelf
Ja het was bloedheet, maar hebben we echt geleden onder de hitte? Eigenlijk niet. We hebben het gewoon goed geregeld, voor onszelf. En dat is de tweevoudige les van Soekot. Vergeet niet dat er tijden waren dat we zonder Annanée Hakavod, zonder meereizende bron en zonder manna uit de hemel, allemaal door hitte, dorst en verhongering om zouden zijn gekomen.
En die andere les …? De Soeka is een kwetsbaar hutje, vooral het schach is zodanig dat het weliswaar bescherming biedt, maar wel zo’n fragiele bescherming dat het toch een onzeker bestaan symboliseert. Een flinke regenbui en we vluchten naar binnen.
Zoals een van onze rabbijnen mij ooit voorhield toen het een regenachtige sjabbat was en het sjoelbezoek wat minder was dan normaal: de joden zijn banger voor de regen dan voor de Ribono sjel olam, de Heer der wereld.
Het is de onzekerheid van het bestaan die de Soeka ons leert ons te realiseren. Daar moeten voor in een gammele hut zitten in plaats van in ons huis met airco, met koelkast, vriezer en ventilatoren.
Niet alleen, maar samen
Dat het leven een geschenk is, ondanks al die voorzieningen, al die mogelijkheden, dat leert de Soeka ons. En dat is de reden dat we iedere dag Oesjpizien = virtuele gasten hebben, een soort Pokemon-Go figuren avant la lettre. De aartsvaders, Avraham, Jitschak en Ja’akov, Joseef, Mosjé en Aharon, en koning David, ieder van hen komt ons op een van de dagen van Soekot bezoeken in de Soeka. Nee ze komen ons niet bezoeken, we verwelkomen ze. We zijn blij dat we ze kunnen laten komen. Want het leven – leven we niet alleen, maar samen. We delen het geschenk van het leven met anderen; zoals we samen bescherming vonden onder die mystieke wolken van eerbied, die Annanée hakavod.
Ondanks alle voorzieningen en gemakken is het leven niet zonder zorgen, niet zonder risico’s en niet zonder onzekerheden. Soekot is het feest van de onzekerheden, we leven in een Soeka, waarvan het dak geen zekerheid biedt, geen honderd procent risicodekking. En wat doen we dan? We halen gasten binnen, virtuele gasten, de Oesjpizien, om voor ons als voorbeeld te dienen om ook echte gasten binnen te halen, in ons tijdelijke huis, de Soeka of door het jaar op sjabbat of jomtov in ons gewone huis.
De onzekerheden van ons bestaan gaan we te lijf, niet alleen, maar met elkaar.
