De koosjere slacht staat er goed voor. Het convenant onbedwelmd slachten volgens religieuze riten wordt goed uitgevoerd. Het vlees van onbedwelmde slacht komt niet in het reguliere circuit. Wetenschappers en dierenartsen die bepleiten dat onbedwelmde slacht moet worden verboden, baseren zich niet op onderzoek in een koosjere slachtopstelling. Een verbod op slachten volgens religieuze riten leidt tot import van vlees afkomstig van dieren die worden geslacht onder omstandigheden die we niet kennen en niet kunnen verbeteren.
Het zijn slechts enkele conclusies van het Ronde Tafelgesprek dat de Tweede Kamer vandaag hield met vertegenwoordigers van het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap en andere religieuze organisaties, dierwetenschappers en dierenartsen en met een aantal rechtsgeleerden. Aanleiding is het wetsvoorstel Algeheel Verbod op Onbedwelmd Slachten dat Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren heeft ingediend.
Discriminatie
Een van de rechtsgeleerden, mr. dr. Teunis van Kooten wees erop dat het wetsvoorstel discriminerend is omdat het zich specifiek op twee geloofsgemeenschappen richt. Esther Ouwehand van de Partij van de Dieren verlangde dat Van Kooten zijn woorden terug zou nemen, maar de voorzitter honoreerde haar verzoek niet. Het bood Van Kooten de mogelijkheid om nog nadrukkelijker te betogen dat het wetsvoorstel van haar partijgenote Thieme discriminerend is. Geen van de andere rechtswetenschappers weerlegde zijn stelling. De ondervoorziter van het College voor de Rechten van de Mens, mr. dr. Jan-Peter Loof, noemde de motivering van het wetsvoorstel ‘mager’, en vertelde dat het College van oordeel is dat het wetsvoorstel geen serieuze toets bevat op proportionaliteit – proportionaliteit is beantwoording van de vraag waarom het in dit geval toelaatbaar zou zijn om het recht op vrijheid van godsdienst in te perken.
De jurist Matthijs de Blois (Universiteit Utrecht) wees erop dat niet alleen het consumeren maar ook de toepassing van de slachtmethodiek door de rechter wordt beschouwd als een vorm van belijden van de religie en daarmee onder het te beschermen recht van vrijheid van religie valt. Zijn collega dr. Tom Zwart benadrukte dat een ongeclausuleerd verbod op onbedwelmd slachten ongrondwettig is. Het is juist de taak van de Tweede Kamer, zei Zwart, om bij het beperken van vrijheden de belangen van minderheden te betrekken. Hier gebeurt het tegenovergestelde. Ook Van Kooten wees erop dat juist bepaalde bevolkingsgroepen worden geraakt en verbond hieraan het ernstige verwijt dat daarmee discriminatie ontstaat.
Tegen de opvattingen van De Blois, Loof en Van Kooten stond de opinie van prof. mr. Andre Nollkaemper (Universiteit van Amsterdam) die meent dat een algeheel verbod geen inbreuk vormt op de godsdienstvrijheid zoals vastgelegd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
Islamitische landen
De eerste spreker van het Ronde Tafelgesprek was prinses Alia van Jordanië die via een digitale beeldverbinding haar overtuiging met de leden van de Vaste Kamercommissie deelde dat voorafgaande bedwelming niet in tegenspraak is met de voorschriften van de islam. Op een vraag van één van de Kamerleden of in Jordanië of ook maar één ander islamitisch land onbedwelmd slachten is verboden, antwoordde de prinses negatief.
Sinds de vestiging van de joden in Nederland
Van de in de zaal aanwezige deelnemers was Ruben Vis, alg. secretaris van het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap de eerste spreker. “Slachten volgens de joodse riten is sinds de vestiging van de Joden in Nederland een al meer dan vierhonderd jaar bestaande uiterst zorgvuldig uitgevoerde praktijk waarin steeds de modernste inzichten worden toegepast in combinatie met respect voor de traditionele slachtwijze, die steeds wordt gemoderniseerd zoals ook vastgelegd in het convenant Onbedwelmd slachten volgens religieuze riten.”
Op een vraag van een van de Tweede Kamerleden wat voor pijn en stress een verbod op onbedwelmd slachten voor de joodse gemeenschap zou betekenen, citeerde Vis een artikel uit de Volkskrant van een dag voor het Ronde Tafelgesprek. Daar schreef de joodse student Yaniv Reijzer: “Joodse Nederlanders zouden nooit naar hier zijn gekomen als ze hun godsdienst niet in vrijheid konden belijden. Koosjer slachten hoort daarbij. Aan dit wetsvoorstel toetsen joodse Nederlanders of ze hier nog welkom zijn. Of dat ze zich alleen joods mogen noemen, maar niet meer joods mogen zijn. Het is voor mij onwezenlijk om me te realiseren dat de Tweede Kamer voor de vraag staat of het onze vrijheid opnieuw wil afpakken.”
Vervolgens wees Vis op de schaal waar het om gaat. Volgens het wetsvoorstel Thieme I uit 2010 met hetzelfde oogmerk als het Wetsvoorstel Thieme II uit 2018, zouden er jaarlijks 1,5 miljoen dieren onbedwelmd worden geslacht. Uit cijfers van de NVWA uit 2018 blijkt dat het daarentegen gaat om 60.000 dieren. Daarvan betreft het minder dan 3.000 dieren volgens de Joodse ritus. Dit, terwijl er in totaal 700 miljoen dieren per jaar worden geslacht.
Godverhoede
Michael Bloemendal van de Joodse Gemeente Amsterdam betoogde dat van die 700 miljoen dieren de meeste dieren die worden geslacht kippen en ander soorten pluimvee zijn en dat door toepassing van een vaste sterkte van elektrische bedwelming er geen rekening wordt gehouden met specifieke kenmerken per dier. De kip wordt bij de joodse slacht daarentegen stuk voor stuk geslacht. “Godverhoede dat door een verbod op onbedwelmd slachten er alleen nog bedwelmd geslacht mag worden. Dat zal een vergroting van de aantasting van het dierenwelzijn betekenen.”
Afspraak
Over het convenant dat tussen overheid, religieuze stromingen en de slachterijsector is gesloten, zei Vis: “Het NIK ziet het convenant als afspraak tussen overheid en Joodse gemeenschap, dit in lijn met de breed in de Eerste Kamer aangenomen motie. Het NIK voert het convenant zorgvuldig uit, wat ook uit de cijfers blijkt. Het NIK verwacht dan ook van de overheid dat die zich eveneens houdt aan die afspraak. Er is al afgesproken dat in 2021 een evaluatie staat gepland.”
Misleiding
Hanneke Gelderblom van het Overleg Joden Christenen Moslims ging uitvoerig in op de misleiding in het wetsvoorstel: “Laat u niet sturen door misleidende populistische sentimenten. De initiatiefwet van de Partij voor de Dieren stelt dat bij de reguliere slacht veel minder sprake is van lijden. Want dieren worden verdoofd of bedwelmd. Het is misleiding om zo de rituele slacht weg te kunnen zetten als dieronvriendelijk. Bij verdoven denkt vrijwel iedereen aan narcose bij een operatie of een prik in je kaak door de tandarts. Een paar uur later ben je weer bij bewustzijn, of loop je vrolijk rond, kiespijn weg verdoving uitgewerkt. Zo werkt bedwelming of verdoving bij het slachten niet.” Ook Michael Bloemendal noemde een aantal voorbeelden van misleiding in het wetsvoorstel van de Partij voor de Dieren. “Het wetsvoorstel bevat een aantal pertinente onwaarheden,” aldus Bloemendal.
Geen zeggenschap en geen expertise
De inbreng van de Koninklijke Maatschappij voor Diergeneeskunde en die van Caring Vets vormden een belangrijk onderdeel van het Ronde Tafelgesprek. Op een vraag van een Kamerlid hoe het NIK oordeelt over de positie van beide dierenartsenorganisaties wees Ruben Vis erop dat Caring Vets zich op het terrein van de religie begeeft als het stelt dat bedwelmen waarbij het dier in principe uit zijn bedwelming bij zou kunnen komen als het niet geslacht wordt, voor de religie aanvaardbaar is. Daar gaat Caring Vets niet over, zei Vis. “Caring Vets heeft op dit terrein geen zeggenschap en geen expertise.”
Michaël Bloemendal namens de Joodse Gemeente Amsterdam dat de Sjechieta (slacht) feitelijk uitvoert: “Het wetsvoorstel van Thieme gaat voorbij aan het convenant dat sinds 1,5 jaar van kracht is. Ons verantwoordelijke rabbinaat is tot de grens tot wat volgens de Joodse voorschriften is toegestaan, gegaan. De strengste indicatoren worden gebruikt om te bepalen of er na veertig seconden geschoten moet worden. Dieren kunnen dan ook nooit na veertig seconden nog bewustzijn hebben.” Daar komt bij, aldus Bloemendal dat een dierenarts van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit-dierenarts constant, dus bij ieder dier dat wordt geslacht toezicht houdt.
Niet koosjer geslacht
Zowel de KNMvD, de Caring Vets als een wetenschapper van Wageningen Research gaan in hun oordeel dat de onbedwelmde slacht moet worden verboden uit van gepleegd onderzoek, ook praktijkonderzoek. Vis uitte zich scherp over de wetenschappelijke praktijk: “Alles in dat onderzoek is gevalideerd, de meetapparatuur, het gewicht van het dier, de fixatie,… . Maar alleen over de vaardigheid van de slachter en de kwaliteit van het mes weten we niets. Deze twee aspecten, de slachter en het mes, zijn in de wetenschappelijke rapporten niet gevalideerd. Terwijl die twee aspecten van het slachten het meest essentieel zijn.” Daar komt bij, aldus Vis, dat geen van de verrichte onderzoeken betrekking heeft op de koosjere slacht. Op basis van deze onderzoeken wordt de Tweede Kamer gevraagd wetgeving te beoordelen.” Onderzoeker Gerritzen, de specialist op wetenschappelijk onderzoek naar onbedwelmd slachten van Wageningen Research, moest dan ook in het Ronde Tafelgesprek toegeven dat de slacht in de onderzoeksopstelling niet als koosjer is uitgevoerd maar door reguliere halal-slachters.
