In 1825 publiceerde Mozes Lemans de eerste vertaling van de Asjkenazische dagelijkse gebeden in het Nederlands. Samen met dr. S.I. Mulder vervaardigde Lemans in 1831 het eerste Hebreeuwsch-Nederduitsch Woordenboek. Lemans overleed in oktober 1832, nog geen 47 jaar oud. Mogelijk was hij slachtoffer van de cholera-epidemie van 1832-1833 die in Nederland meer dan 10.000 slachtoffers maakte.
Ruben Vis
In 1837 verscheen van de hand van Mulder de eerste vertaling van de Hagada. In 1855 publiceerde G.A. Parser een Hagada met instructies in de landstaal, in 1864 gevolgd door een editie met vertaling van de tekst van de hele Hagada: Hagada – voordragt op de beide eerste avonden van het Paasch-feest in het Nederduitsch vertaald en met vele ophelderingen voorzien door G.A. Parser, hoofdonderwijzer bij het Ned. Isr. Weesjongens-kollegie te Amsterdam, gedrukt en uitgegeven bij Levisson en Proops. De taal werd toen nog Nederduitsch genoemd al was die term in 1864 al op zijn retour en werd de term vervangen door ‘Nederlands’.
Opmerkelijk is dat Parser niet alleen vertaalt. Hij berijmt ook zoals te zien is als we Chasal Sidoer Pesach het oorspronkelijke sluitstuk van de naseder bekijken. De berijmde vertaling luidt in de versie van Parser:
De feestgebruiken zijn volbragt,
Naar ‘t heilig voorschrift van deez’ nacht.
Schenk, God! ons, in Uw’ dienst verheugd,
Te Zion ware Pesach-vreugd!
Smetlooze, die daar boven woont,
Toon dat Gij onder Isrel troont.
Zie staâg op Jakobs spruiten neer
En breng ons dra te Zion weêr!
KOM ZEG MIJ EENS JIJ KLEINE GUIT
Godfried Abraham Parser berijmde naast de vertaling van Chasal Sidoer Pesach ook Echad Mi Jodea dat we iets verderop als voorlaatste lied in de Hagada tegenkomen. Echad Mi Jodea vraagt voor dertien getallen in evenzoveel coupletten waar ieder getal voor staat.
Parser berijmt het eerste couplet in vertaling:
Zegt gij allen groot of kleen
Zegt wat is de zin van één?
Een is Hij die ‘t al gebiedt
Sints zijn wording uit het niet
Ongeveer 75 jaar later zet E.S. Hen zich aan een nieuwe vertaling. Uitgever E. Mozes Azn. laat die vertaling in een Duitse Hagada ‘plakken’ die oorspronkelijk in 1927 in Berlijn was gedrukt met voor die tijd moderne illustraties van Otto Geismar. Hen, een maggied (middelste rabbinale graad), was hoofd van een godsdienstschool in Amsterdam, en daarmee in zekere zin een opvolger van Godfried Abraham – Eljakim Parser.
Hen vertaalt in 1937 het eerste couplet van Echad Mi Jodea in de Nederlandse versie van de Geismar-Hagada aldus:
Kom zeg jij mij eens kleine guit
Weet jij wel wat de een beduidt?
Een is God, ik weet het al
Eenig is Hij in ‘t heelal.
