“Dit land is vol. Vol van antisemitisme. Van de stadiontribune tot de Staten-Generaal.” Dit schreef ik deze week op twitter, nadat een Feyenoordsupporter op twitter had verklaard afstand te nemen van de antisemitische uitlatingen die uit de mond van een politicus waren opgetekend en Frank, een andere Feyenoordsupporter, hem antwoordde: “Neem je dan ook afstand van Feyenoord? Aangezien we daar wekelijks staan te hamassen. (En ja, ik weet dat we daar geen Joden mee bedoelen).” Frank is een keurige man zo te zien van een jaar of 35-40, woonachtig in doorsnee-Purmerend.
Ruben Vis
Waar zijn we de afgelopen tijd getuige van geweest?
Het aantal joden in Europa is nog nooit zo laag geweest, ook dat bericht kwam de afgelopen weken tot ons. Baudet heeft veel meer uitlatingsakkefietjes aan zijn fiets hangen maar die waren nooit aanleiding voor wat we nu zien gebeuren. Baudet wordt erop aangevallen en veel FvD-volksvertegenwoordigers wenden zich van hem af. Nu, nu het om uitingen van Jodenhaat gaat. Antisemitisme in de Nederlandse samenleving is sterk aanwezig – ook als er geen jood in de buurt is; bij voetbalsupporters, extremistische moslims, rechtse brallers, linkse activisten, gevierde theologen, in de Staten-Generaal, … . Wat we de afgelopen weken gezien hebben is daar een manifestatie van en zoals dat zo vaak gaat, komen de lijnen allemaal tegelijk bij elkaar.
Voetbalsupporter Frank zegt wekelijks te Hamassen. Het werkwoord Hamassen …; besef dat dit werkwoord staat voor een verwensing: alle joden aan het gas. De veelbesproken uitingen in whatsapp groepen van Jonge Forum voor Democratie-aanhangers gaan over joden, over de Sjoa en het uiten van nazi-gedachtengoed. Of neem Kauthar, die op de GroenLinks lijst voor de Tweede Kamerverkiezingen komt en van de Moslimbroederschap is. Mohamed Banie is leider van de Moslimbroederschap. Hij noemt de joden hun belangrijkste vijand. Wat Frank zegt, wat Baudet zegt, JFvD-ers appen en het gedachtengoed van de Moslimbroederschap, het wordt niet slechts gedoogd, het wordt aanvaard. Met of zonder joden in de buurt. Er zijn maar weinig joden dus de meeste jodenhaat daalt neer zonder ooit een jood rechtstreeks te raken. Maar de voortdurende en jarenlange uitstoot legt een deken over dit land totdat dit land vol bedekt is, vol van antisemitisme. Dan, als de emmer al ver is overgelopen staan een paar FvD-ers en Leidse hoogleraren op die goedwillende sympathisanten meekrijgen. Een laat lichtpuntje. De rector-magnificus gaat een onderzoek doen. Het blijft een wetenschappelijke omgeving. Geen veroordeling, maar onderzoek.
Ook op het kerkelijk erf is er jodenhaat. Vorige week zat ik in een vergadering van OJEC, het overlegorgaan van joden en christenen. We bespraken de verklaringen die in diverse kerkgenootschappen van protestantse signatuur zijn gedaan als belijden van schuld aan de Sjoa en ter bevestiging dat men antisemitisme aan zal pakken. De schuldbelijdenis voor de rol van de kerken in de Sjoa onderschat ik niet, het is een grote en grootse stap. In de vergadering met christelijke voorlieden uit diverse kring, stelde een van hen de vraag of er nog wel sprake is van antisemitisme binnen de kerken. Teleurstellend. Ieder van de aanwezigen, van katholieke en van protestantse signatuur en van de leiding van de Raad van Kerken, kent mijn essay Een joodse kijk op een christelijke drive. Het is een aaneenschakeling van voorbeelden van christelijk antisemitisme, niet van jaren her maar uit het hier en het nu, de 21e eeuw in Nederland. Ik noem het in het essay nog veelal Jodenzending of anti-Judaïsme. Uiteindelijk is het, zoals opperrabbijn Lord Jonathan Sacks in een beroemde rede voor het Europees Parlement zei, allemaal antisemitisme.
In wat voor land leven we als joden?
Er zijn nog twee lijnen die samenkomen. De lijn Rutte – Willem-Alexander, waarbij de premier in het vijfenzeventigste bevrijdingsjaar excuses aanbood en de koning uiting gaf aan zijn onvermogen om het zwijgen van zijn overgrootmoeder vanuit Londen over het lot van haar joodse onderdanen te begrijpen. En de lijn van de protestantse kerken, waar het gaat om schuldbelijdenis in verband met de Sjoa. In het verlengde van de premier en de koning nam de Tweede Kamer in juli het actieplan effectievere aanpak antisemitisme aan. De protestantse kerken verbinden aan hun schuldbelijdenis eveneens de toezegging tot actie ten aanzien van antisemitisme (en in 2019 gold hetzelfde voor de Protestantse Kerk met de Rooms-Katholieke Kerk samen – heel bijzonder deze gezamenlijkheid!). Lijnen komen bij elkaar. Niet alleen in de verklaringen over het eigen Sjoa-handelen, ook in de toezegging antisemitisme te bestrijden. Kerken en overheid hebben genoeg te doen op eigen erf. Wat gaat de Kamer doen qua effectievere aanpak van antisemitisme in eigen gelederen? En hoe gaan de kerken concreet invulling geven aan hun toezegging om antisemitisme aan te pakken? Om te beginnen, wat gaan ze doen in eigen kring? En hoe zit het met de universitaire wereld, de voetbalwereld, scholen, en ga zo maar door? Waarom stel ik die vraag niet aan onszelf, aan de joodse gemeenschap in al zijn schakeringen? Het antwoord is simpel. Eens te meer is gebleken dat in dit land jodenhaat in brede lagen van de maatschappij welig tiert, ook als er geen joden in de buurt zijn.
