Op de buitenmuur van de voormalige sjoel in Bergen op Zoom zijn twee reusachtige portretten bevestigd. Het zijn foto’s van Mozes de Hes en Walter Süskind. De onthulling ervan werd verricht door burgemeester Petter en opperrabbijn Jacobs.
Mozes de Hes was de vooroorlogse godsdienstonderwijzer van de Joodse Gemeente in Bergen op Zoom. Walter Süskind was een uit Duitsland gevluchte Joodse inwoner die later, in de oorlog, een leidende rol had in de Hollandsche Schouwburg en erin slaagde om Joden uit de schouwburg te krijgen.
Opperrabbijn Jacobs: ‘Deze synagoge is als een grafzerk zonder graven. De bloeiende joodse gemeenschap van Bergen op Zoom werd in de Tweede Wereldoorlog weggevaagd. Heel bijzonder, dat twee gezichten van omgekomen Bergse Joden nu te zien zijn aan de buitenmuur. Ditmaakt in de straat zichtbaar wat er niet meer is. Als je hier langs loopt, kun je er niet omheen, Joodse mensen die in de Tweede Wereldoorlog werden weggerukt uit hun leven, zonder enige reden. Sta er bij stil.” Een van de initiators van deze bijeenkomst was de voormalige voorzitter van de Joodse Gemeente Breda, Philip Soesan, die in Bergen op Zoom woont.
In de provincie Brabant zijn nu nog Joodse Gemeenten die activiteiten houden in Breda en in Eindhoven. Op de komende jomtov-dagen worden in beide sjoels diensten en bijeenkomsten gehouden. De sjoel aan de Koevoetsstraat in Bergen op Zoom is een museum, de sjoel in ’s-Hertogenbosch is een muziekzaal.
Mozes de Hes was sinds 1926 de godsdienstleraar en voorzanger van Bergse synagoge. In 2008 werd daarom het pleintje naast de synagoge naar hem vernoemd. In 1942 werd hij vermoord in Auschwitz.
Süskind was in 1938 vanuit Keulen gevlucht en in Bergen op Zoom komen wonen. In de oorlog wordt hij gedwongen naar Amsterdam te verhuizen. Daar komt hij in de Hollandsche Schouwburg te werken. Hij wist het vertrouwen van de Duitsers te krijgen en zo lukte het hem om zonder argwaan te wekken de gegevens van geregistreerde Joodse kinderen te vervalsen en ze te laten te ontsnappen via de tegenover de schouwburg gelegen crèche op de Plantage Middenlaan 38. Süskind overleed waarschijnlijk in februari 1945. Hij wordt niet alleen in Bergen op Zoom geëerd. Aan het gebouw van de crèche hangt een plaquette. De ophaalbrug over de Nieuwe Herengracht vlakbij het Waterlooplein draagt zijn naam. Rudolf van den Berg maakte in 2012 een speelfilm over hem.
