Ruben Vis
De makers van de Anne Frank coldcase-tragedie krijgen volop kritiek, maar onderschat ook de handlangers niet. Het zijn respectabele mediaorganisaties, uitgevers en de overheid zelf. Het zijn stuk voor stuk wat we tegenwoordig ‘enablers’ (letterlijk: mogelijk makers/instaatstellers) noemen. Enablers zijn in dit geval zij die de wandaad mogelijk hebben gemaakt. De wandaad om de jood aan te wijzen als de verrader van hèt joodse Holocaustslachtoffer, Anne Frank, tevens grootste Nederlander aller tijden. Zonder sluitend bewijs en gebaseerd op een stapeling aan aannamen.
Overbevolkte buurt
De NOS, de Volkskrant, het Parool, de tv-programma’s M en Op1. Gretigheid alom. Bij M begint bedenker Thijs Bayens over de Jordaan die in de late jaren dertig een overbevolkte buurt was, een volkse, warme wijk met tantes en ooms, neven en nichten, waar plotseling het fascisme zich manifesteerde en gewone mensen voor verschrikkelijke dilemma’s werden geplaatst. Geen idee voor de kijker wat dat met Anne Frank te maken heeft. Margriet van der Linden geeft Bayens alle ruimte.
Erger nog, in het programma suggereert Bayens dat notaris Arnold van den Bergh die drie dochters had, de vrijheid van zijn dochters heeft gekocht door de twee Frank-dochters, Margot en Anne, te verraden. Blijkbaar een ingestudeerd antwoord want huisdichteres Ellen Deckwitz draagt meteen daarna de volgende poëzie voor:
“Waarschijnlijk was dit niet de eerste keer dat er tussen dochters werd gekozen.
Waarschijnlijk was het niet de eerste keer dat er geen keuze leek dan het vlees en bloed van onbekende mensen in te ruilen voor de jouwe.
Vaststaat dat mensen bleven leven omdat ze de tijd van andere mensen hadden afgepakt.
En die wisten dat er dochters waren die nooit meer thuis zouden komen.”
Het verraad dat door Van den Bergh zou zijn gepleegd, is niet bewezen en het motief, namelijk de voortzetting van de onderduik van zijn dochters veiligstellen, al helemaal niet. Als het geen verzinsels zijn dan slechts aannames, opgeblazen hypotheses. Voor M en Deckwitz niettemin voldoende om er mooidichterij mee te bedrijven.
Aannamepyramide
Historicus en columnist Geerten Waling vroeg zich op Twitter af of de hoofdredacteuren hun nederige excuses hebben gemaakt. Het zou moeten maar het leed is al geschied en met excuses niet te herstellen. Deze afgrijselijke faux pas in het straatje van Bayens roept om meer. Gaat dat gebeuren?
In plaats van een achtdelige Netflix-serie over het verraad van Anne Frank die nog schijnt te komen, zou er een docuserie over de aannamepyramide van Bayens moeten komen, en wie daaraan mee hebben gewerkt.
Mokum Alef
Deze media vormen het einde van een macabere tragedie. Het begin van deze verschrikkelijke saga ligt veel verder terug dan 17 januari 2022. Die ligt op het moment dat de gemeente Amsterdam besluit geld beschikbaar te stellen voor dit project. Voor een commercieel project notabene. Anne Frank is Amsterdams beroemdste inwoonster ooit. Amsterdam werkt eraan mee dat over de rug van haar nagedachtenis grof geld wordt verdiend. Sinds Amsterdam in anderhalf jaar tijd tien procent van haar bevolking onvrijwillig zag vertrekken, is het nooit meer helemaal goed gekomen tussen wat joden ooit liefkozend Mokum Alef (stad nummer 1) noemden. Subsidie van een ton aan dit verwoestende project draagt daar weer niet aan bij.
Als het nieuws breekt doet de gemeente Amsterdam dapper mee. Vol trots meldt die dag het Amsterdamse Stadsarchief dat het inmiddels beroemde ‘Otto, wie heeft jouw familie verraden-briefje’ door het Stadsarchief is verworven en, hou je vast, vanaf 18 februari, in de schatkamer van het Stadsarchief is te bewonderen. De Nachtwacht, de Zonnebloemen, het meisje met de parel en het anonieme verraadbriefje over Anne Frank. Als je geen kaartje kunt krijgen voor het Anne Frankhuis kun je altijd nog naar de Vijzelgracht – daar ligt het briefje in een vitrine, je weet wel over die jood die Anne Frank verraadde.
Huichelachtig
Als het verhaal rond is worden de rechten verkocht. In Nederland aan uitgeverij AmboAnthos dat op haar site adverteert met het boek Het verraad van Anne Frank, gelardeerd met de voorpagina van het Parool: “Coldcaseteam wijst verrader aan van Anne”.
Coldcaseonderzoekschef Pieter van Twisk zegt op 3 februari in een interview met Trouw: “Wij komen niet met een verrader. Wij komen met de meest waarschijnlijke verdachte. Dat is echt een heel belangrijk onderscheid.”
Huichelachtig om nadat de kritiek over ze neerdaalde te zeggen dat je nooit een verrader hebt aangewezen. Kijk naar de titel van je boek en kijk hoe je uitgever ermee adverteert.
Omgevingsbewustzijn
In coronatijd van huis werken is slecht voor je omgevingsbewustzijn. Uitgeverij AmboAnthos zit op de hoek Weesperstraat-Nieuwe Prinsengracht. De Nieuwe Prinsengracht, geen heel lange gracht, geeft meer dan 800 hits op de site van het Joods Monument. Meer hartje Jodenbuurt bestaat niet. Het lijkt snelle boekenjongens zoals uitgever Laurens Ubbink niet te boeien. Hij verwerft de rechten voor Nederland door tussenkomst van agent Marianne Schönbach. Het was de spannendste deal die Schönbach heeft gesloten, zegt ze als de overeenkomst is getekend.
Buiten onze landsgrenzen
Vergeet niet dat de rij aan enablers nog veel groter is. Wat wij in Nederland lezen, horen en zien, speelt zich in tienvoud af buiten onze landsgrenzen. In Italië de Ossevatore Romano en de Corriere della Sera, in Frankrijk Le Monde en Le Point (“Rosemary Sullivan onthult de naam van de verdachte”), in de VS bij CBS op prime time, in Brazilië bij Globo, het grootste commerciële tv-netwerk van Zuid-Amerika en het op één na grootste in de wereld. Een vergelijking met de wereldwijde coronapandemie dient zich aan.
“Het doel heiligt vele middelen”, twitterde Joop Krant, oud-bankdirecteur en oud-Ajaxbestuurder. “Ik begin er steeds meer in te geloven dat de coldcase Anne Frank een cold case bleef maar dat HarperCollins hoe dan ook zijn miljoenen aan investeringen terug wilde hebben.”
Soul-searching
Schönbach verkocht de coldcasestory van Bayens en Van Twist in Nederland aan AmboAnthos en voor de rest van de wereld aan HarperCollins, een van de allergrootste uitgeverijen ter wereld. Die brengt het boek uit in 22 landen. De uitwerking is desastreus. De Australische HarperCollins tettert: “The Betrayal of Anne Frank is already provoking soul-searching in the Netherlands”. Soul-searching, het klinkt als introspectie. Bij wie? Het zouden uitsluitend de enablers moeten zijn.
Dit artikel verscheen ook op DeVrijdagavond.
