Rabbijn Shimon Evers
De laatste dagen Pesach staan in het teken van de afronding van de Uittocht uit Egypte, de doortocht door de Jam Soef – de Rietzee. In de haggada wordt ook gesproken over deze doortocht. Nadat de 10 plagen genoemd zijn, komen drie geleerden uit de periode van de misjna aan het woord. Alle drie leggen ze uit dat de hoeveelheid plagen die de Egyptenaren hebben gekregen bij de doortocht een veelvoud was van de hoeveelheid die ze in Egypte zelf hebben gekregen.
50- 200 – 250
Rabbi Jossi Haglili komt tot een aantal van 50. Zijn verklaring: de schriftgeleerden van Par’o zeiden over de plagen dat het een ‘vinger’ van Hashem is. En bij de doortocht wordt gesproken over de ‘hand’ van Hashem. Een eenvoudig rekensommetje leert dat een vinger van Hashem in Egypte 10 plagen veroorzaakte en dus de hand van Hashem bij de doortocht 50 plagen.
Rabbi Eliëzer gaat iets verder. Hij citeert uit psalmen (78,49): “Hashem stortte over hen uit Zijn toorn: woede, vernedering, ongeluk en een groep verderf zaaiende engelen.” Hij onderscheidt 4 termen; woede – één, vernedering – twee, ongeluk – drie en verderf zaaiende engelen – vier. En zo komt hij tot de conclusie dat in Egypte elke plaag uit 4 elementen bestond, waardoor het totaal in Egypte 40 is. En dus is het totaal aan de zee 5 x 40 = 200.
Rabbi Akiva citeert dezelfde zin, maar hij rekent het woord ‘Zijn toorn’ ook mee en komt tot de conclusie dat elke plaag in Egypte uit 5 elementen bestond. Dat was de vinger van Hashem en dat leidde tot 50 elementen bij de plagen in Egypte en aan de zee werden de Egyptenaren getroffen door de hand van Hashem, dus 5 x 50 = 250.
Seideravond: een goede vraag
Ik neem U even mee naar een seideravond. Bij het lezen van dit stukje bracht ik een bekende verklaring. Hashem heeft toegezegd, dat alle ellende die Hij over Egypte heeft gebracht, nooit over het joodse volk zal brengen. En dus is het ‘voordelig’ om het aantal plagen zo groot mogelijk te maken. Hoe meer zij hebben gekregen, des te minder wij kunnen krijgen!
Mijn jongste zoon stelde een goede vraag. Deze geleerden verschillen niet van mening over de plagen op zich, hun meningsverschil is, hoe we naar de details van de plagen moeten kijken. En dan komen ze tot verschillende conclusies in hoeveel elementen de plagen te verdelen zijn. Met andere woorden, het levert eigenlijk voor ons niets op, als we het aantal plagen vermeerderen! Een goede vraag, die nader onderzoek vereist.
Überhaupt, het meningsverschil tussen rabbi Eliëzer en rabbi Akiva lijkt over een heel klein detail te gaan, het al dan niet meerekenen van een extra woordje.
Een kijk op de materiële wereld.
Het meningsverschil ligt veel dieper. De uittocht uit Egypte is veel meer dan alleen een fysiek bevrijding. Het doel van de Uittocht is om te komen tot een spirituele rijkdom. Het doel van ons leven is om de materiële wereld om ons heen te verheffen tot een spiritueel niveau. Er zijn drie manieren om te kijken naar deze materiële wereld.
1. De Uiterlijke vorm. Simpelweg gezegd, dat wat wij met onze menselijke waarneming kunnen vaststellen, gebruik makend van onze zintuigen.
2. De structuur waaruit iets is opgebouwd. In de moderne wetenschap wordt gesproken over honderden chemische elementen waaruit is opgebouwd. Elk element voegt zijn waarde toe aan een product. In vroegere tijden kende men dit ook, maar op een andere manier. Men sprak over de 4 basiselementen: vuur, water, lucht en stof. Alles was opgebouwd uit deze 4 elementen.
3. De basiskracht van alles. Toen Hashem de wereld creëerde heeft Hij een vormeloos stoffelijk element gecreëerd. En dit element vormt de basis van alle latere scheppingen.
De bovengenoemde drie geleerden verschilden van mening hoe we deze materiële wereld benaderen. Rabbi Jossi kijkt naar de uiterlijke vorm. En dan zag je in Egypte een vinger en aan de zee een hand. De vinger stond voor 10 plagen en de hand voor 50. Rabbi Eliëzer kijkt dieper en kijkt naar de 4 elementen waaruit alles is opgebouwd. En dan komt hij tot de conclusie dat er in Egypte 40 plagen waren en aan de zee 200. Rabbi Akiva gaat nog een stap verder en die kijkt naar de basis van alles, maar het vormeloze element. En dan komt hij tot de conclusie dat er in Egypte 50 plagen waren en aan de zee 250.
Hopelijk een beetje een antwoord voor mijn jongste zoon. In elk geval is het goed om te eindigen met de goede wens dat we gevrijwaard mogen blijven van alle plagen die over Egypte zijn gekomen.
