Begin februari 2022 betrok de Amsterdamse Modern Orthodoxe Sjoel (AMOS) haar nieuwe gebouw. Het is de eerste en vooralsnog enige groene synagoge in Nederland. Er bestaan al 350 groene kerken, daar is nu een sjoel met het predicaat ‘groen’ bij gekomen.
AMOS kwam in beeld om het predicaat Groene Sjoel te krijgen via het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap. Het NIK is lid van het Overlegorgaan Joden, Christenen en Moslims (OJCM) waar het onderwerp Groene Kerk aan de orde kwam. Toen NIK-secretaris Ruben Vis het idee opperde waren het AMOS-bestuur en de rabbijn van AMOS onmiddellijk geïnteresseerd om te kijken of hun nieuwe sjoel waarvoor op dat moment de plannen werden ontwikkeld, in aanmerking zou kunnen komen voor de erkenning van de organisatie Groene Kerken. Deze organisatie wil vanuit de overtuiging dat geloof en verduurzaming alles met elkaar te maken hebben geloofsgemeenschappen stimuleren om concrete stappen te zetten in verduurzaming. Groene Kerken wil geloofsgemeenschappen in hun kracht zetten om recht te doen aan en zorg te dragen voor Gods schepping.
Vernieuwbouw
AMOS dat inmiddels bijna tien jaar bestaat, was op zoek naar een eigen sjoelgebouw nadat het al die jaren haar diensten hield in het Moadon van jeugdbeweging Bne Akiwa of in de aula van de Joodse middelbare school Maimonides. Na de oorlog zijn er maar weinig nieuwe sjoels gebouwd of tot sjoel omgevormd. Dit was onder meer het geval in Apeldoorn, Haarlem, Heemstede, Den Haag, Rotterdam, Amsterdam en Amstelveen. Maar daar werd nog niet gebouwd volgens de principes van duurzaamheid die in de 21e eeuw zoveel aandacht hebben gekregen.
Menachem Sebbag, de rabbijn van de AMOS-sjoel, zei in een vraaggesprek met de Groene Kerken-organisatie: “In 2021 kochten wij een bestaand kantorencomplex, vrij nieuw, vijftien jaar oud. Het gebouw is ontworpen en gebouwd volgens antroposofische uitgangspunten. De nieuw- en verbouw pakten we aan met dezelfde architect en aannemer in dezelfde stijl. Hergebruik en renovatie van een bestaand gebouw is duurzamer dan nieuwbouw. Om de hoogte in te kunnen moest een deel van het complex gesloopt worden. Op die plaats vindt de nieuwbouw van de sjoel zelf plaats. We haalden stenen uit Jeruzalem, waardoor de voorgevel nu doet denken aan de stenen van de Westelijke Muur in Jeruzalem.” Daar komt het nieuwe groene bordje op van de organisatie Groene Kerken, maar dan niet het predicaat Groene Kerk, maar Groene Sjoel.
Het nieuwe gebouw van AMOS is modern, gasloos en gericht op een duurzame toekomst. Sebbag: “Alle daken van onze sjoel liggen vol met zonnepanelen. De dakbedekking op het nieuwbouwdeel bestaat uit zonnepanelen, een zeer duurzame manier van bouwen.”
Mens centraal
Sebbag is wat men in de negentiende eeuw een ‘begaafd kanselredenaar’ zou noemen. Mensen komen voor de dienst maar vooral ook voor de derasja van Sebbag. “Ik spreek regelmatig over duurzaamheid, het ligt dicht bij mijn hart. De schepping is ons gegeven, gegund, om te gebruiken. Niet om te misbruiken. Dat gezegd hebbende: ik onderschrijf en ondersteun zeker niet alle gedachten en uitgangspunten in de milieubeweging.
Vanuit Joods perspectief geloven wij dat er een Schepper is die de wereld heeft geschapen. De mensheid, de dieren, de planten, de gehele kosmos. Daarin stelde de Schepper wel prioriteiten: de mens en zijn daden staan centraal, de rest is ter ondersteuning aan de mensheid. Als de mens honger heeft, mag hij de planten plukken en de dieren doden om te eten. De mens is de hoogste en belangrijkste schepping, met de plicht gebruik te maken van de schepping voor zijn eigen bestaan. Tegelijk biedt de Joodse Bijbel waarschuwingen, regels en wetgeving voor de manier waarop je met de schepping om dient te gaan. Een bekend voorbeeld daarvan betreft de landbouw. Mensen kregen de plicht en het recht om de aardse krachten te gebruiken voor eigen doeleinden. Tegelijk is er de plicht om het land elk zevende jaar braak te laten liggen en zo de aarde haar krachten terug te laten krijgen. De aarde gebruiken, zonder dat onherstelbare schade wordt aangericht, waardoor toekomstige generaties er minder van kunnen genieten. En dat is juist wat in de huidige klimaatcrisis gebeurt. Soms slaat de beweging rond duurzaamheid door. Ik teken protest aan wanneer de rechten van dieren en mensen op een lijn worden gezet. Dat staat haaks op de Joodse traditie en uitleg, waarin de hiërarchie tussen wat geschapen is, duidelijk is. Tegelijkertijd schept deze hiërarchie, met de mens als hoogste schepsel, meer verplichtingen dan rechten.”
Nog duurzamer
Sebbag vertelt dat binnen zijn sjoel duurzaamheid een van de speerpunten is. “Het leeft volop. Dat komt onder andere doordat onze gemeenschap behoorlijk jong is. Er zijn veel jongeren en jonge gezinnen die volop met duurzaamheid bezig zijn, vanuit een moderne kijk op de wereld.
Er is binnen onze sjoel een jonge vrouw aangesteld voor vragen over duurzaamheid. Dat werkt goed. Wij organiseren huiskamerbijeenkomsten over onze verantwoordelijkheid voor de schepping. Wij gaan met elkaar in gesprek over hoe wij onze sjoel nog duurzamer kunnen maken. Het bordje ‘groene sjoel’ zal ons daar blijvend toe stimuleren.”
