Paus Benedictus XVI is op de Katholieke Dag van het Jodendom voor een historisch bezoek de Tiber overgestoken om als bisschop van Rome, een bezoek te brengen aan de Grote Synagoge. Hij werd er ontvangen met scherpe bewoordingen over het oorlogshandelen van paus Pius XII. Voorafgaand aan het betreden van Rome’s belangrijkste Joodse bedehuis legde de paus een krans bij het monument voor de in de Tweede Wereldoorlog omgebrachte Romeinse Joden. Daarna legde hij een krans bij het monument ter nagedachtenis van een Palestijnse terroristische aanslag op de synagoge in 1982. Bij het betreden van het synagogecomplex stonde de paus oog in oog met beeltenissen van vermiste Israelische soldaten zoals Ron Arad en Gilad Schalit. De boodschap van de Romeinse Joden was duidelijk en zou binnen, in de sjoel zelf, nog meer kracht worden bijgezet.
Riccardo Pacifici, voorzitter van de Joodse Gemeente Rome, zei dat paus Pius XII zich krachtiger had moeten verzetten tegen de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. Pacifici beklemtoonde dat er zeker katholieken zijn geweest die joden hebben geholpen. Zo is zijn grootvader door zusters uit Florence verstopt en gered van vervolging door de nazi’s. Twee andere grootouders van Pacifici kwamen om in Auschwitz. pacifici: “Het publiekelijk zwijgen tijdens de oorlog van Pius XII doet nog steeds pijn omdat er iets gedaan had moeten worden. Pius publiekelijke afkeuring van de Jodenvervolging had de treinen van de dood wellicht niet gestopt, maar had een signaal, een woord van extreme troost kunnen zijn voor onze broeders die naar de schoorstenen van Auschwitz zijn getransporteerd.’ Het Vaticaan is bezig met een zaligverklaringsprocedure voor de omstreden paus.
Het bezoek van de paus heeft tot grote verdeeldheid geleid binnen de Joodse gemeenschap van Italië. Een deel van de Italiaanse Joden meent dat de paus niet naar de synagoge had moeten komen. Zij overhandigden hem een brief waarin stond ‘het zwijgen van iemand die iets had kunnen uitrichten heeft ons leven van een stempel voorzien. Wij zijn hier maar hebben Auschwitz nooit verlaten.’
Paus Benedictus reageerde met de opmerking dat het Vaticaan “verborgen en discreet” veel Joden heeft gesteund. De paus zei dat de kerk al in het verleden vergiffenis heeft gevraagd voor “de gebreken van haar zonen, die op een of andere manier de plaag van het antisemitisme en anti-judaïsme hebben kunnen bevorderen”.
De paus zei verder te hopen dat “de plagen van het christelijk antisemitisme voor altijd uit de weg zullen zijn geruimd” en beklemtoonde de dialoog tussen Joden en christenen in “broederschap en wederzijds respect” voort te willen zetten. “Bewust van de verschillen die er tussen ons zijn, kunnen we samen stappen vooruit zetten.”
Benedictus omschreef de Shoah als voortkomend “uit een weg van haat die ontstaat wanneer de mens zijn schepper vergeet en zichzelf in het centrum van het universum plaatst”. Daarmee de rol van de kerk als religie op het terrein van antisemitisme en minimaliserend.
Hij riep in zijn toespraak op niet alleen naar het verleden te kijken, maar ook naar de weg die Joden en christenen gezamenlijk kunnen gaan, omdat ze dezelfde God dienen en belangrijke waarden delen zoals: respect voor het leven, bescherming van de familie als fundamentele bouwsteen van de samenleving, en bescherming van de schepping (lees: het milieu). De paus nodigde moslims ook nadrukkelijk uit daaraan bij te dragen.
De paus beëindigde zijn toespraak mket het reciteren van psalm 117 in het Hebreeuws.
Vanwege alle gevoeligheden was de voorzitter van de Italiaanse rabbijnenvereniging zondag niet aanwezig bij het bezoek van de paus. Wel aanwezig was de voormalige opperrabbijn van Rome, Elio Toaff, die 24 jaar geleden de toenmalige paus Johannes Paulus II in de sjoel ontving. Ook de Israelische vice-premier Silvan Shalom woonde de bijeenkomst in Rome bij, evenals de opperrabbijn van Haifa, Shear Yashuv Cohen die door de jaren heen voor het Opperrabbinaat van Israel de contacten met het Vaticaan onderhield. Op uitnodiging van de Joodse Gemeente Rome was ook de Latijnse patriarch van Jeruzalem mgr. Foead Twal in de synagoge.
