Op de eerste Dag van het Jodendom kwamen de Nederlandse bisschoppen naar de Portugese synagoge in Amsterdam om er bestuurders en rabbijnen van NIK en PIK te ontmoeten. Zij toonden daarmee hun interesse voor de wortel van hun eigen religie. Of zoals bisschop Ad van Luyn het verwooordde: “wij kunnen bij u kennis maken met niet alleen de geschiedenis van de Joodse cultuur maar ook met de Joodse actualiteit en toekomst.”
De beide religieuze stromingen, Joods en Rooms Katholiek, onderkenden gezamenlijke interesses, waaronder de strijd tegen secularisatie. Ook kwam het onderwerp medische ethiek aan de orde als gezamelijk punt van belangstelling.
De visies van Eijk en Evers
In dat verband zei NIK-voorzitter Blog in zijn toespraak dat het interessant zou zijn om de visies van Eijk en Evers te vergelijken en te beschouwen waarin zij verschillen en waar een vergelijk kan worden aangewezen. Blog roemde eerdere momenten waarop de Rooms Katholieke Kerk door uitspraken van de vorige en huidige paus, de hand hadd uitgereikt naar het Jodendom. Daarbij ook betrekkend de bisschoppelijke brieven van de Nederlandse kerkprovincie die sinds 1995 over het Jodendom in Nederland zijn verschenen.
Eén en dezelfde wortel
Een van die brieven heeft als titel Levend uit één en dezelfde wortel. De keuze voor die titel en de verdere uitwerking hiervan in de bisschoppelijke brief uit het einde van de 20e eeuw, wordt door rabbi Jehoeda Hallevi, Middeleeuws Joods denker, voorzien. In de 12e eeuw schreef rabbi Jehoeda Hallevi (1085-1140): “christendom en de islam zijn een … vrucht van de boom die zij uiteindelijk moeten erkennen als hun wortel, ook al misprijzen ze hem voor het ogenblik”. Lees over de ontwikkeling van de relatie verder het artikel van rabbijn R. Evers Van dispuut naar dialoog.
Negatieve houding
Zowel Blog, PIK-voorzitter Coronel als Ets Haim-bibliothecaris Awraham Rosenberg, indiceerden daarnaast de lange negatieve houding die jegens het Jodendom heeft bestaan. Waarbij door Blog en Coronel, juist in het gebouw van de Spaans/Portugese Joden, werd teruggegrepen op de geschiedenis van de sefardiem met de kerk, maar door Rosenberg ook werd gekeken naar de wisselende posities die bisschoppen innamen na de oorlog ten aanzien van oorlogspleegkinderen.
Israel
Rabbijn Toledano legde uit waarin Asjkenaziem en Sefardiem verschillen. Ook ging hij in op het belang van steun aan Israel, waarin hij de noodzaak aangaf dat bisschoppen hiervoor hun steun uitspreken. Juist in die zin had bisschop Van Luyn zich in november geuit bij de herdenking van de Balfour Declaration in de Enschedese sjoel. Jacques Coronel, Ben Blog en Awraham Rosenberg, maakten ook duidelijk welk een centraal element Israel vormt voor de Joodse identiteit. Rosenberg wees er in een gloedvol betoog op dat het Jodendom drie kernelementen heeft: de Tora, het volk Israel en het land Israel.
De pauselijke nuntius mgr Bacqué benadrukte dat het Vaticaan diplomatieke betrekkingen onderhoudt met de staat Israel.
Secularisatie
Rabbijn Jacobs benadrukte dat er redenen zijn voor dialoog en dat er een gezamenlijk belang bestaat: het tegengaan van secularisatie. De zorg omtrent dit punt werd door de bisschoppen ten zeerste gedeeld.
Moslims
Ook werd stil gestaan bij polariserende krachten in de huidige maatschappij. De gesprekspartners willen gezamenlijk naar buiten treden aangaande het bestrijden van intolerantie jegens en door moslims. Pater Norbert Hoffman, secretaris van de pauselijke commissie voor de religieuze betrekkingen met het Jodendom, citeerde eerdere Vaticaanse uitingen over reprociviteit, n.l. dat wanneer men verwacht met respect te worden behandeld, men dit respect ook jegens de ander moet betrachten en tonen.
Lange reis
Ben Blog wees er in zijn afsluitende woorden op dat Jodendom en Katholicisme met elkaar een lange reis hebben afgelegd door de geschiedenis. Met vele dieptepunten, maar zeker met aanwijsbare hoogtepunten in de laatste decades. “Het is mijn oprechte hoop,” aldus Blog, “dat uw toekomstige reizen zich zullen richten tot onze instituties. Niet alleen om deze in de concrete zin van het woord te bezoeken, zoals door in dit gebouw te komen. Maar dat dit richten ook betrekking zal hebben op het onderzoeken van onze ideologische instituties. Want deze zijn geworteld in de zelfde wortel die het Katholieke geloof ondersteunt.”
Nieuwe aartsbisschop
De rooms-katholieke bisschoppen bezochten eerst het Joods Historisch Museum. ‘s Middags gingen zij in gesprek met bestuursleden en rabbijnen van het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap en het Portugees Israëlietisch Kerkgenootschap. Van katholieke zijde waren onder meer de nieuwe aartsbisschop Wim Eijk, de Haarlemse bisschop Punt en diens hulpbisschop Versteden, en bisschop Ad van Luyn aanwezig. Van Luyn leidde de bisschopopelijke delegatie. Hij is de bisschop die de contacten met het Jodendom onderhoudt. Daarnaast is hij de nieuwe voorzitter van de Nederlandse bisschoppenconferentie. Die functie bekleedde tot nu de onlangs afgetreden kardinaal Simonis. Ook de pauselijke nuntius mgr Bacqué (ambassadeur van het Vaticaan) in Den Haag was in de Esnoga.
Van joodse zijde namen de rabbijnen Jacobs, Evers en Toledano deel, alsmede de voorzitters van NIK en PIK en Marijke Slager, in de Permanente Commissie (bestuur) van het NIK belast met de portefeuille Interreligie. De bisschoppen werden gesecundeerd door leden van de bisschoppelijke commissie voor de betrekkingen met het Jodendom en van de Katholieke Raad voor Israel.
Brede bezinning op de joodse wortels
De Dag van het Jodendom werd dit jaar voor het eerst door de Rooms-Katholieke Kerk gehouden. Aansluitend aan het bezoeken van de Esnoga, woonden de bisschoppen in de v/m Uilenburgerstraat Synagoge de derde Kardinaal Willebrandslezing bij. Coreferenten bij de lezing van dr. Mary Boyd waren prof. D. Houtman (Kampen, protestants) en prof. W. van Bekkum (Groningen, joods).
Met de Dag van het Jodendom roepen de Nederlandse bisschoppen katholieken op tot een brede bezinning op de joodse wortels van het christelijk geloof en op de betekenis van de dialoog met het levende jodendom voor christenen.
