Men gaat over tot palliatieve sedatie door bij terminale patienten het bewustzijn te verlagen wanneer het onmogelijk is pijnlijke symptomen voldoende onder controle te brengen met middelen, die de patiënt bij volle bewustzijn laten. Palliatieve sedatie gebeurt in overleg met patiënt en familie en werkt in principe niet levensverkortend. Het doel is optimaliseren van de levenskwaliteit. Palliatieve sedatie wordt tegenwoordig veel toegepast. Is het geen stille vorm van euthanasie?
door: Rabbijn R. Evers
Er gvaan stemmen op voor palliatieve sedatie. De discussie is echter nog volop aan de gang. Tegenstanders van euthanasie zien in palliatieve sedatie hét medische antwoord op ondraaglijk lijden in de stervensfase. Het onderscheidt zich van euthanasie omdat het niet gericht is op het bekorten van het leven. Sedatie vermindert de belasting van de patiënt. Hierdoor wordt het stervensproces eerder vertraagd dan versneld. Het is in principe omkeerbaar. Dit is niet het geval met euthanasie. Een patiënt heeft zelfs recht op palliatieve sedatie omdat het gezien wordt als normaal medisch handelen wanneer het overlijden binnen een tot twee weken wordt verwacht.
De belangrijkste ziekten, waarbij specialisten en verpleeghuisartsen niet-reanimeerbesluiten nemen, zijn:
a. kanker (35% van de gevallen);
b. hart- en vaatziekten (22% van de gevallen);
c. ziekten van het zenuwstelsel (16% van de gevallen);
d. longziekten (9% van de gevallen);
e. psychische stoornissen (3% van de gevallen).
De waarde van het leven
De meeste Rabbijnen stellen dat leven een zeer hoge maar geen absolute waarde kent. Er kunnen zich omstandigheden voordoen waarin het lijden zo groot is dat men geen plicht meer heeft het leven te verlengen.
Prediker zei het al: ’Er is een tijd om te sterven’ (3:2). Wanneer iemand stervende is mag niets gedaan worden om dat proces tegen te houden. Iedereen heeft er recht op om in rust te mogen sterven. Als het stervensproces wordt gestoord, verwijdert men het obstakel (zoals hard geluid). Men mag de dood niet bespoedigen maar het is verboden om het leven te rekken wanneer dit alleen maar tot meer pijn leidt. Andere Geleerden zijn echter van mening dat de waarde van het leven absoluut is.
Baas over eigen lichaam
Kan men beslissen over eigen leven en dood? Deze vraag houdt de geleerden verdeeld. De meeste Wijzen zijn van mening dat een mens totaal geen baas is over zijn eigen lichaam. Dit zou betekenen, dat men geen enkele serieuze therapie mag weigeren. Anderen zijn echter van mening dat men gedeeltelijk baas is over het eigen lichaam. Dit raakt het zelfbeschikkingsrecht. Sommige halachische autoriteiten schrijven dat, als het onmogelijk is de ziekte te genezen, men bij een levensverlengende behandeling die de pijnen niet doet verdwijnen, de patient toestemming moet vragen voor behandeling. Wanneer hij weigert mag men hem niet behandelen. Wanneer een mens liever langer leeft met pijnen, moeten we hem behandelen. Indien men kan, moet men een patiënt uitleggen dat het leven hier op aarde religieus bezien altijd beter is dan te vertoeven onder de vleugelen van G’ds majesteit. In de hemel kan men er geen verdiensten meer bij krijgen. De arena van het gevecht tussen goed en kwaad is hier. Alleen op aarde kan men de credits verdienen, die men nodig heeft in de Toekomstige Wereld.
Pijn
Wanneer het Sanhedrin een misdadiger moest executeren, werd hij altijd eerst verdoofd. Toch mogen we niemand doden om pijn te vermijden. De Talmoed stelt dat hevige en langdurige pijn erger is dan de dood. Sommige Poskiem menen dan ook dat men het recht heeft om behandeling te weigeren als dat alleen maar tot verlenging van de ellende leidt. Er zou geen mitsva van pikoe’ach nefesj (levensredding) zijn wanneer iemand liever sterft dan met hevige pijn te leven. Ook de Sjabbat wordt dan niet ontwijd om hem te redden. Iemand die het door hevige pijnen voor gezien houdt, mag in ieder geval G’d vragen om verlost te worden uit zijn lijden. Toen Rabbi Jehoeda Hanassi, de redacteur van de Misjna, stierf, streden zijn dienares en zijn leerlingen over de vraag of men mocht gebedssterven. De dienares van Rabbi Jehoeda kreeg gelijk. Toch zijn er meningen die stellen dat men het leven altijd en onder alle omstandigheden moet rekken: fysiek leven is altijd te prefereren boven het ultieme hemelse zielgenot.
Overlijdensmoment
Wanneer iemand stervende is, is niet duidelijk. Sommige autoriteiten hanteren een brede definitie. Anderen stellen dat iemand stervende is wanneer het proces, waaraan hij zeker zal overlijden, reeds in werking is gezet. Hier moet wel consensus over bestaan tussen de artsen.
Leven
Het Jodendom kiest voor het leven. Iemand die andermans leven vervroegd beëindigt, handelt in strijd met de Tora. Het overlijdensmoment wordt niet bepaald door de mens. Hulp bij zelfdoding is niet toegestaan. Als een stervende onder grote lichamelijke of psychische depressie gebukt gaat en niet verder wil, kan men de behandeling staken. Andere Chagamiem stellen dat het zelfs verboden is om iemands leven onder deze omstandigheden te verlengen.
Verlengen of beperken
Wanneer iemand buiten bewustzijn is, is niet duidelijk of hij lijdt. Neemt men aan dat hij geen pijn heeft, dan moet men doorgaan met behandelen, hetgeen ook reanimatie kan inhouden. Anderen zeggen dat men ook in diepe slaap kan lijden. Daarom hoeft men het leven niet te verlengen. Toch stellen sommige rabbijn-artsen, dat men het leven niet kan beperken. Zolang er nog leven is, is er hoop en moet men therapie blijven geven.
Ook wanneer men sedeert, moet de verpleging er op toezien dat de patiënt vocht, voedsel (glucose), zuurstof en basale medicatie (zoals antibiotica bij longontsteking) krijgt. De ziekte waaraan de persoon zal sterven hoeft men niet verder te behandelen als er geen uitzicht is op genezing en zeker niet wanneer de pijn daardoor verergert. Als de patiënt reanimatie, beademing, operatie, dialyse, chemotherapie of bestraling weigert, geeft men hieraan toe. De laatste uren mag men helemaal niets meer doen. De Talmoed zegt dat zelfs het bewegen van een stervende de dood kan bespoedigen. Dan staakt men alles wat het sterven bemoeilijkt.
Medisch zinloos
In sommige gevallen is toedienen van vocht medisch zinloos. Sedatie zelf is echter geen argument om infuus van vocht, voeding en basale medicatie als medisch zinloos te beschouwen. Soms kan kunstmatige toediening van vocht het lijden verergeren. Men denke aan verhoogde urineproductie, incontinentie, oedeem, pijn en bronchiale secretie. Soms is het onmogelijk om nog een infuus aan te brengen. Veel hangt af van de feitelijke omstandigheden bij de sedatie.
