Kaddiesj, wat is het belang er van?
Onze G’d en de G‘d van onze voorouders. In onze gebeden is het een bekende woordcombinatie: ‘Elokenoe, we-elokee awotenoe’.
Wanneer we, op het moment dat we onze voorouders willen herinneren, Kaddiesj zeggen, dan heiligen we G’ds Naam. Wanneer kinderen hier op aarde Kaddiesj zeggen, ontlenen zielen in de olam haba hieraan een enorm spiritueel genot. Omdat de kinderen op die wijze de grootheid van Hakadosj Baroech Hoe verkondigen. Iets waar de zielen in de Hemel alleen maar baat bij hebben. Het Kaddiesj-zeggen is een uiting van het feit dat het kind, de nabestaande, aangeeft van de overledene de traditie om Joods te leven, voort te willen zetten.
Wat is de inhoudelijke bedoeling van Kaddiesj?
De grootheid te verkondigen is de inhoud van het Kaddiesj-gebed. Het gebed wordt daarom door kinderen uitgesproken op het moment dat voorouders worden herdacht: tijdens het eerste jaar na overlijden, ter versterking van de ziel van de overledene, en verder op de jaartijddag, ieder jaar op de Joodse datum van overlijden.
Het verkondigen van G‘ds grootheid is eigenlijk hetgeen er primair gebeurt in de tefillot. Het is het centrale thema van al onze gebeden. Ons prijzen, vragen en smeken in de gebeden, vindt plaats omdat wij Zijn grootheid als uitgangspunt erkennen. Anders zouden wij Hem daar niet voor benaderen. Wie niet voor kan gaan in het gebed, bijvoorbeeld een jongen die nog geen barmitswa is, kan daarvan niet getuigen. Daarom was in beginsel daarvoor het Kaddiesj-gebed, dat later door alle rouwenden, ongeacht leeftijd of capaciteit werd gezegd, ingesteld.
Kaddiesj, wanneer?
Kaddiesj wordt alleen gezegd wanneer er minimaal tien Joodse mannen (minjan) aanwezig zijn. De verkondiging van G’ds grootheid en heiligheid (Kaddiesj, kadosj – heilig) kan alleen ten overstaan van een gemeenschap plaatsvinden. Vandaar dat Kaddiesj alleen bij minjan wordt uitgesproken.
Kaddiesj, ter afsluiting
Kaddiesj wordt niet alleen door rouwenden gezegd, maar ook door de chazzan ter afsluiting van de tefillot.Wanneer wij G‘ds grootheid hebben geuit in gebeden en psalmen, wordt dit afgerond met Kaddiesj. Een soort onderstreping in de vorm van een vast formulier, van wat eerder in andere woorden in de daaraan voorafgaande tefillot of tehilliem is gezegd. Ook de overgang van een tefilla na de volgende, bijvoorbeeld van sjachariet naar moesaf, wordt gemarkeerd door het zeggen door de chazzan van Kaddiesj. Ook ter afsluiting van het leren van een deel van Misjna (seder) of Talmoed (masechet), wordt Kaddiesj gezegd. Het geeft aan dat het leren niet alleen is geweest om kennis te vergaren maar ook om daarmee G’ds grootheid te (be)vestigen.
Kaddiesj, in welke taal?
Kaddiesj is geschreven in het Aramees, een taal die we in de gebeden eigenlijk nauwelijks terugvinden. Alleen een enkel stuk is in het Aramees in de gebeden opgenomen. Naast Kaddiesj is dat bijvoorbeeld Jekoem Poerkan, dat op sjabbat na het lajenen wordt gezegd.
Kaddiesj, op welke plaats?
Oorspronkelijk werd Kaddiesj in sjoel door slechts een rouwende gezegd en was er een heel systeem om te bepalen welke rouwende het recht had om Kaddiesj te zeggen. Na de oorlog is dit komen te vervallen en zegt iedereen die Kaddiesj moet zeggen dit gezamenlijk.
Omdat het een soort voorgaan in het gebed vormt, zegt de rouwende Kaddiesj vlak naast de chazzan vooraan in sjoel. In veel andere landen wordt Kaddiesj staand vanaf de zitplaats gezegd.
Kaddiesj, wanneer bewegen?
Kaddiesj wordt gezegd met beide voeten naast elkaar, zoals ook bij de Amieda (Sjemone Esre, Achttiengebed) het geval is. Het wordt uitgesproken in de richting van de Aron Kodesj. Er wordt gebogen bij de woorden: Jitgadal, beriech hoe. Bij de laatste zin, beginnend met Osee sjalom, wordt naar achter gelopen in drie passen en naar links en rechts gebogen, om bij het einde van de zin weer op de oorspronkelijke plaats waar Kaddiesj wordt gezegd, terug naar voren te komen.
Kaddiesj – Mi of Min?
Van Rosj Hasjana tot en met Jom Kippoer wordt bij de zinsnede le’ela min kol birchata het woord oele’ela ingevoegd. Het aantal woorden van Kaddiesj heeft een bijzondere betekenis. Wanneer er een woord, in dit geval dus het woord oele’ela, aan wordt toegevoegd verandert het aantal woorden. Daarom worden de woorden Min en Kol samengevoegd tot Mikol, waardoor het getal der woorden van Kaddiesj ook gedurende de Aseret Jemee Tesjoewa, van Rosj Hasjana tot en met Jom Kippoer, gelijk blijft.
Nog meer tekstverschillen?
Er is nog een tekstueel afwijkende Kaddiesjvorm.
Kaddiesj aan het graf die de nabestaanden uitspreken wanneer de overledene ter aarde is besteld, en de tekst van Kaddiesj bij het afsluiten van een deel van Misjna of Talmoed, kent nog de invoeging van enkele woorden.
