Wanneer 10 Tevet op vrijdag valt
Rabbijn S. Katz, Rabbinaatssecretaris NIHS Amsterdam
Deze week beleven wij iets wat zeldzaam is voor de Joodse kalender: een vastendag op vrijdag. De vastendag van Asara beTewet – 10 Tewet is de enige vastendag op de Joodse kalender die op vrijdag kan vallen. Onze geleerden wilden niet dat de sjabbat vastend zou worden begonnen. Waarom doen we dat nu dan toch?
Juist deze dag
De aanleiding voor het vasten is het feit dat Nevuchadnezar, de koning van Babel op 10 Tevet het beleg heeft geslagen om onze heilige stad Jeroesjalajim.
In Tenach wordt gerefereerd naar die gebeurtenis in het boek van de profeet Jechezkel 24,2. Als u kijkt in de pasoek (zin) ziet u daar twee maal het woord “be’etsem’ -בעצם staan: vandaag, op deze dag. De Tenach benadrukt daar mee hoezeer deze gebeurtenis verbonden is met juist deze dag zelf en niet met een andere dag. Onze geleerden hebben daarin een aanwijzing gezien om ondanks het feit dat het vrijdag is toch die vastendag door te laten gaan.
Vanaf zonsopgang
We hebben wel een beetje mazzel met deze vastendag. Alleen op Jom Kippoer en 9 aw geldt dat het vasten al vanaf de avond begint en dus meer dan een etmaal duurt. Deze vastendag duurt van zonsopgang ’s ochtends tot zonsondergang. De zon gaat in de winter laat op en al weer vroeg onder; het vasten duurt dus maar kort. Omdat het pas laat licht is, kunt u tot 06.52 uur eten. Als u vroeg naar bed gaat op donderdagavond maakt u er op vrijdagochtend om 06.15 uur gewoon een gezellig familieontbijt van met zo u wenst een eitje en gebak ORT. Zo mist u alleen de lunch en die slaan we toch vaak over op de korte vrijdagen in de winter.
Tot hoe laat vasten we?
Het is nacht om 17.15-17.23 (afhankelijk van waar je je bevindt in Nederland). Er zijn verschillende meningen in de halacha over het einde van deze vrijdag-vasten. Sommige meningen zeggen dat direct als het sjabbat is de vastendag ophoudt. Er was zelfs een geleerde die op deze vastendag al iets proefde van het sjabbat eten voor hij naar sjoel ging. Onze grote leermeester Rav Moshe Isserles (ReMA) geeft aan dat we wel moeten vasten tot het donker is. Deze mening wordt door ons, de Asjkenazische joden gevolgd.
Het Rabbinaat heeft aangegeven dat u vanwege de kavod van de sjabbat toch iets voor “nacht”, n.l. om 17 uur als het al behoorlijk donker is, kiddoesj kunt maken en aan tafel kunt gaan. Dat is iets anders dan in het zuiden van Nieuw Zeeland. Daar wordt gevast van 4 uur ‘s ochtends tot 9 uur ‘s avonds.
De tijd van sjabbat staat aangekondigd voor 16.15 uur. Maar de sjoeldienst begint in de meeste sjoels iets eerder op deze vrijdagmiddag: om 16 uur. U kunt uw kaarsen al twintig minuten daarvoor aansteken en naar sjoel toe gaan. Bij mincha wordt eerst gelajend en de haftara van de ta’anit gezegd. Om vervolgens niet te laat te zijn met het zeggen van de Mincha-Amieda, moet de dienst op deze toch al vroege vrijdagmiddag een kwartiertje worden vervroegd.
Na mincha wordt u, met waarschijnlijk een maag die heel veel zin heeft in een bordje kippensoep, omgeven door de klanken van kabalat sjabbat en Lecha Dodi. En maakt u zich geen zorgen, als u dan vrijdagavond door het donker thuis komt uit sjoel is het waarschijnlijk al tijd om kiddoesj te maken.
Een gezonde ta’anit en sjabbat sjalom!
