Auteur: Bart Jan Spruyt
Bron: Elsevier
Eens zou er een dag kunnen aanbreken, al was dat moeilijk voorstelbaar, dat het gelijkheidsdenken zozeer zou doorschieten dat vaders niet alleen hun zonen en leraren niet alleen hun leerlingen maar mensen als zodanig hun dieren als hun gelijke zouden gaan behandelen. Over wat er dan zou gebeuren kon je alleen maar grappige voorstellingen maken. Als paarden en ezels vrij en deftig op straat zouden rondlopen, zouden de mensen dan beleefd voor hen opzij gaan om een botsing te voorkomen?
Het staat in Plato’s boek over de Staat, en het is inmiddels bewaarheid: we hebben een Partij voor de Dieren die in de politiek ‘de belangen van dieren centraal stelt’. Om die belangen te dienen heeft de fractievoorzitter, Marianne Thieme, het initiatief genomen tot een wetsvoorstel dat het onverdoofd ritueel slachten van dieren moet gaan verbieden. Onverdoofd slachten is in Nederland al verboden, maar voor joodse en islamitische slachters wordt een uitzondering gemaakt. Het geloof van Joden en moslims schrijft voor dat schapen, geiten en runderen op een bepaalde manier moeten worden geslacht – hallal volgens de islam, koosjer volgens het jodendom – willen zij door de mens geconsumeerd mogen worden.
Thieme wil aan die uitzonderingspositie een einde maken, omdat dieren tijdens de rituele slacht onnodig zouden lijden. De dieren moeten vóór de slacht worden bedwelmd. Maar dat is in strijd met de Joodse rite. Daar heeft mevrouw Thieme echter niet zoveel mee te maken. Waar ‘fundamentele ethische waarden’ in het geding zijn – en wat is er fundamenteler dan onze omgang met het dier – moet de godsdienst voor de ethiek wijken.
De discussie spitst zich dus toe op de reikwijdte van de vrijheid van godsdienst – waar het de laatste tijd zo vaak over gaat. Mag een joodse slachter een schaap of rund onbedwelmd doden? Mag een islamitisch meisje met een hoofddoek op achter een balie van het gemeentehuis zitten? Mag de SGP vrouwen weren van verkiesbare plaatsen? Mogen orthodox-christelijke scholen homoseksuele leraren weigeren?
Er is veel ergernis over dit soort vragen – zozeer zelfs dat een Kamerlid van de VVD, Jeanine Hennis, recent een groot debat over ‘de scheiding van kerk en staat’ heeft bepleit om aan alle onduidelijkheid eens en voor goed een einde te maken. Het verzoek van GroenLinks om dat debat in de Tweede Kamer te agenderen is inmiddels ingewilligd.
Die ergernis komt ongetwijfeld voort uit de vervlogen droom uit de jaren negentig, toen paars regeerde, het CDA uit de macht gemanoeuvreerd was en een tijdperk van religieloze politiek aangebroken leek. Maar het CDA bleek hardnekkiger dan gedacht, en je had ook nog de islam. De reactie op de islam zat ook nog vol met religieuze elementen: Pim Fortuyn had het over een samenleving die verweesd was geraakt en daarmee een religieus en cultureel vacuüm had laten ontstaan waarin de islam zich leek te gaan nestelen.
De opkomst van de islam in Nederland speelt ook een rol bij het initiatiefwetsvoorstel van Marianne Thieme. De Joodse gemeenschap in Nederland slacht al zeker vier eeuwen volgens vaste rituelen. Alleen ten tijde van de Tweede Wereldoorlog was deze rituele slacht verboden. De rituele slacht is bovendien aan strenge regels gebonden, waarbij het dierenwelzijn een belangrijke rol speelt. Rabbijn Evers heeft onlangs betoogd dat de Batavieren hier in Nederland nog in dierenvellen hun vrouwen verdobbelden toen de joodse Thora al gedetailleerde richtlijnen kende voor de menselijke omgang met dieren. De joodse religieuze slachter heeft dan ook een speciale opleiding genoten, staat onder voortdurende controle en voert de slacht uit aan de hand van uitgebreide voorschriften. Het mes moet van chirurgische scherpte zijn en zo lang dat de halssnede in één keer kan worden uitgevoerd.
Bij de islamitische slacht gaat het volgens deskundigen heel wat minder subtiel toe. En het pijnlijke is: de islamitische praktijk leidt in het wetsvoorstel van Thieme tot een maatregel (bedwelming) die voor de meeste moslims geen probleem is, maar Joden zou dwingen om de rest van hun leven als vegetariërs te slijten.
Sinds de komst van de islam is het niet meer mogelijk nog net zo ongeclausuleerd voor de vrijheid van godsdienst, onderwijs, vereniging en rituele slacht te zijn als daarvoor. Maar een verbod is erg rigoureus. We moeten clausuleren, dat wil zeggen (in dit geval): de uitzonderingsbepaling aanscherpen, zoals CDA en SGP in navolging van het advies van de Raad van State hebben bepleit: in enkele aangewezen slachterijen, onder goed toezicht. Halal slachten mag dus alleen nog als het op koosjere wijze gebeurt.
