De Pauselijke nuntius in Israel dreigde als enige ambassadeur verstek te laten gaan bij de herdenking van de Holocaust in Yad Vashem. Een bijschrift bij een foto van oorlogs-paus Pius XII was hem in het verkeerde keelgat geschoten. Uiteindelijk is hij toch geweest, met tegenzin.
De foto van paus Pius XII gaat vergezeld van een bijschrift waarin staat dat de paus het nazi-regime erkende en niets heeft gedaan om het racisme, antisemitisme en de vernietiging van de Joden te veroordelen. Paus Pius XII is ernstig bekritiseerd voor zijn houding in de oorlog. Hem wordt verweten te weinig te hebben gedaan om de Europese Joden te redden. Het Vaticaan meent daarentegen dat Pius XII stille diplomatie heeft gepleegd.
De Pauselijke nuntius, Mgr. Antonio Franco, weigerde de herdenking bij te wonen zolang deze tekst bij de foto staat. Volgens Yad Vashem zou het voor het eerst zijn dat een buitenlandse vertegenwoordiger bewust wegblijft bij de jaarlijkse ceremonie. Franco besloot uiteindelijk toch te komen na koortsachtig overleg in de voorafgaande twee dagen.
De foto hangt er sinds in 2005 het nieuwe Yad Vashem museum werd geopend. De vorige nuntius had kort na de opening van het museum gevraagd de foto met het bijschrift te verwijderen. Daaraan is geen gehoor gegeven door de leiding van Yad Vashem.
Heroverwegen
Wanneer het Vaticaan haar archieven uit de periode van de Tweede Wereldoorlog openstelt voor onderzoek voor een onderzoeksteam van Yad Vashem, en er nieuw materiaal te voorschijn komt, dan is Yad Vashem bereid om de zaak te heroverwegen, aldus het officiële standpunt van het herinneringscentrum te Jeruzalem. Op basis van het onderzoek dat Yad Vashem tot nu heeft kunnen doen, meent het de juiste woorden aan het pauselijk portret te hebben toegevoegd.
Druk opschroevend
De joodse gemeenschap tracht al lang inzage te krijgen in de pauselijke archieven om vast te stellen wat de rol van het Vaticaan in de oorlog is geweest. Het Vaticaan heeft de inzage tot nu toe geweigerd. Het controversiële fotobijschrift lijkt een stap te zijn om het Vaticaan te bewegen tot openstelling van het archief te komen. Waarbij Yad Vashem zegt niet anders dan wat het schrijft te kunnen publiceren, zolang uit de Vaticaanse archieven niet het tegendeel blijkt. Daarmee de druk op het Vaticaan opschroevend om de archieven te openen.
Amerikaanse erkenning
Pius’ opvolger, paus Johannes XXIII, krijgt Amerikaanse erkenning voor zijn rol in de oorlog. Toen heeft hij, als nuntius in Turkije, geld en valse documenten naar Boedapest gestuurd die werden gebruikt door de Zweedse diplomaat Raoul Wallenberg in diens grootscheepse reddingsactie van Hongaarse Joden. Als paus legde hij in het Vaticaanse document Nostra Aetate het fundament voor de toenadering van de Rooms Katholieke Kerk met het Jodendom.
Hollandsche Schouwburg
In Nederland heeft de Joodse gemeenschap zondagavond in de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam de Holocaust herdacht. Hier vandaan werden in de Tweede Wereldoorlog circa 60.000 Nederlandse joden gedeporteerd. De Amsterdamse burgemeester Job Cohen was een van de sprekers. ,,Wij denken aan 6 miljoen joden die zijn vermoord. Een abstract getal dat ons verstand te boven gaat.” Cohen citeerde Abel Hertzberg, die een poging heeft gedaan het onvoorstelbare van die abstractie te ontdoen, met de woorden: ,,Je moet niet praten over de moord op zes miljoen joden, maar zeggen: zes miljoen keer is één jood, één mens gedood”.
