Benedictus XVI brengt op vrijdag 19 augustus een bezoek aan de sjoel in Keulen. De paus arriveert om 12.00 uur in de sjoel.
De paus is van 18 tot 21 augustus in Keulen in verband met de Wereldjongerendagen die de kerk er organiseert. Wanneer de paus de avond voor het sjoelbezoek van de Dom naar het Aartsbisschoppelijk paleis rijdt, leidt zijn route onder meer langs een monument ter nagedachtenis van de in de oorlog omgebrachte ‘Joodse non’ Edith Stein.
Het maximaal één uur durende bezoek zal niet in de vorm van een door de paus bij te wonen sjoeldienst plaatsvinden. Dat heeft Abraham Lehrer, bestuurslid van de Joodse Gemeente in Keulen, bekend gemaakt. De bijeenkomst bestaat voornamelijk uit toespraken, van Netanel Teitelbaum, de rabbijn van de Joodse Gemeente Keulen, daarna de paus en afsluitend het bestuurslid Lehrer. Volgens rabbijn Teitelbaum biedt het programma van toespraken en het reciteren van liturgische teksten weliswaar weinig ruimte voor conversatie, maar het biedt beide groeperingen de mogelijkheid om hun onderling respect te tonen.
Voor dat Benedictus XVI de sjoelruimte betreedt, komt hij door een portaal waarin in het Duits en het Hebreeuws de circa 11.000 Keulse Joden en alle andere Joodse slachtoffers van het nazi-regime worden herdacht. Keulen vormde de op vier na grootste Joodse gemeente van Duitsland. Slechts veertig mensen keerden terug. De eerste na-oorlogse sjoeldienst in Keulen werd op 29 april 1945 gehouden.
In het herdenkingsportaal zal rabbijn Teitelbaum van Keulen, in aanwezigheid van de paus, kaddiesj zeggen. De paus zal dan enkele ogenblikken van gedenken in acht nemen. “Pas daarna treden we de synagoge binnen”, aldus Lehrer.
Hebreeuws
Tweederde van de 500 zitplaatsen zal worden ingenomen door leden van de Joodse Gemeente Keulen. Onder de hoge gasten bevinden zich Shimon Stein, de Israelische ambassadeur in Duitsland, minister van Binnenlandse Zaken Otto Schilly, en de president van de deelstaat Noordrijn Westfalen.
Tijdens de bijeenkomst zal chazzan Chaim Adler (Tel Aviv) daarin geassisteerd door het koor van de Keulse synagoge enkele liturgische stukken ten gehore brengen. Ook een klezmergroep zal muziek maken. Eerder verklaarde aartsbisschop Joachim Meisner van Keulen dat er gebeden worden uitgesproken gedurende de bijeenkomst. “We hebben geleerd de psalmen in het Hebreeuws uit te spreken”, zei de Keulse aartsbisschop.
Edith Stein
De avond voorafgaand aan zijn bezoek aan de Keulse sjoel, maakt Benedictus XVI een rondrit door Keulen in de Pausmobiel. Op de route van de Dom naar het Aartsbisschoppelijk paleis, passeert hij een aantal kerken en het monument ter nagedachtenis van Edith Stein. De Joodse vrouw die tot het Katholicisme overging, en nadat zij naar een klooster in Nederland was uitgeweken, alsnog door de Nazi’s werd gedeporteerd en vermoord. Haar heiligverklaring door het Vaticaan heeft in Joodse kring tot ergernis geleid.
Persoonlijk
Ambassadeur Oded Ben Hur vertelde tijdens een persconferentie dat de paus hem persoonlijk van de plannen op de hoogte had gebracht. Dat gebeurde tijdens een audiëntie met alle ambassadeurs van landen die volledige diplomatieke betrekkingen onderhouden met de Heilige Stoel. De ambassadeur zei: ”Het is een erg belangrijke gebeurtenis en we zijn zeer gelukkig.”
Signaal
Volgens aartsbisschop Meisner zal het bezoek aan de synagoge een “duidelijk symbool” zijn “aan onze oudere broeders en zusters” 60 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog en voor de eerste reis van de nieuwe paus naar zijn geboorteland dat nog de verantwoordelijkheid draagt voor de Holocaust. Het is ook een signaal voor de joodse gemeenschap “dat we alles in het werk moeten stellen dat dit zich niet herhaalt”, voegde de kardinaal er nog aan toe.
De Joodse gemeenschap in Keulen is de oudste van Duitsland. Al in de 4e eeuw woonden er Joden in de Duitse stad. De sjoel in Keulen werd verwoest in de Kristallnacht van 9 november 1938 en in de jaren ’50 herbouwd. Bij herwinwijding in 1959 sprak de toenmalige Keulse aartsbisschop ook van ‘Joodse broeders en zuster’. Opmerkelijk, in een tijd, nog voor Nostra Aetate, dat de Rooms-Katholieke Kerk veel minder uitgesproken was over haar band met het Jodendom dan heden ten dage.
Johannes Paulus II bezocht in 1986 de Grote Synagoge van Rome. Hij was daarmee, na Petrus, de eerste bisschop van Rome die een dergelijk bezoek aflegde.
Naar Israel heeft prioriteit
De paus heeft ook een uitnodiging aanvaard om naar Israel te gaan. Een invitatie van premier Ariel Sharon ontving de paus uit handen van de Israelische minister voor communicatie Dalia Itzik en de Duitse minister van Financiën Hans Eichel. Bij die gelegenheid werden exemplarenvan een Israelische postzegel overhandigd, waarop paus Johannes Paulus II te zien is bij zijn bezoek aan de Westelijke Muur in Jeruzalem. Benedictus reageerde volgens de Israelische ambassadeur bij het Vaticaan Oded ben Hur, op de uitnodiging met de uitspraak dat hij inmiddels een lange lijst met verplichtingen aan buitenlandse reizen heeft, maar dat Israel prioriteit heeft.
