In een zaal vol met veertig predikanten werd mij onlangs een lastige, maar meer nog, boeiende vraag gesteld. Een vraag ook die mij de uitdaging bood om uitleg te geven, en dat is natuurlijk een primaire taak van de rabbijn. Zojuist had ik gesproken over het geweten. Op zich al geen gemakkelijk onderwerp, maar de predikanten hadden, bleek uit het daarop volgende vragenuurtje, mijn betoog goed tot zich genomen.
Lees HIER het hele artikel Het geweten in Joods perspectief.
Eén vraag luidde
Benadert het Jodendom de hele discussie rond het geweten particularistisch of universeel. Dominee Henk Vreekamp bedoelde hiermee of alle waarden en normen die in mijn lezing naar voren kwamen voor iedereen gelden of alleen voor het Joodse volk.
Ik antwoordde dat het Jodendom vele morele aspecten kent. Het Jodendom is inderdaad een universele godsdienst. Het Sjema Jisraëel stelt dat de G’d die nu nog enkel onze G’d is, in Messiaanse tijden de G’d van alle wereldbewoners zal zijn: ‘Want Mijn gebedshuis zal een bedevaartplaats worden voor alle volkeren’ (Jesaja 56:7).
Die tekst vinden we niet voor niets boven de toegang van diverse sjoels, ook in Nederland. Loop eens langs de sjoel in Arnhem of in Amersfoort … .
Maar het Jodendom reduceren tot algemene morele uitspraken en toekomstbeloften is onjuist. Jodendom is meer dan alleen maar Messianisme, monotheïsme, een Hiernamaals en de herleving der doden. Naast moraliteit wordt de essentie gevormd door religieuze daden, die weinig van doen lijken te hebben met hoogstaande bespiegelingen over de zin en het nut van het leven of opheffing van de noden van de medemens.
Onze riten en symbolen zijn uiteindelijk echter gericht op de hoofdzaak: tikoen olam – vervolmaking van de wereld. De nadruk op religieuze riten leidt de aandacht niet af van de zaken waar het werkelijk om draait in het leven maar intensiveert juist de continue concentratie op hogere menselijke en religieuze waarden.
Zo handelend en denkend is het Jodendom er in geslaagd een duurzame synthese te vinden tussen liefdevolle gehoorzaamheid aan de rite, diepgevoelde trouw aan voorschrift en regel aan de ene kant en gevoel, geweten en spontane opwelling van het gemoed aan de andere kant.
